معبد هندوها در بندر عباس

 

معبد هندوها یکی از آثار تاریخی و در عین حال جالب توجه شهر بندرعباس است که در خیابان امام خمینی و روبروی بازار روز قرار دارد. ساختمان این معبد، در سال ۱۳۱۰ ه. ق. در زمان حکومت محمد حسن خان سعدالملک حاکم وقت بندرعباس، از محل جمع آوری هدایای هندوها، توسط تجار هندی ساخته شده‌است.

معبد هندوها که در شهر بندر عباس واقع شده، در سال ۱۳۱۰ هجری قمری، در زمان حکومت محمد حسن‌خان سعدالملک احداث شده‌است. اساس ساختمان این معبد عبارت است از یک اتاق چهارگوش میانی که بر روی آن گنبدی قرار گرفته‌است. سبک معماری این گنبد را مقرنس‌های پیرامونی آن نه تنها از دیگر گنبدهای موجود در سواحل خلیج فارس، بلکه از گنبدهای سراسر ایران متفاوت می‌سازد. طرح این بنا کاملاً از معماری معابد هندی متإثر است. این معبد از جمله نشانه‌های معدود تاریخی بندرعباس است که توجه هر تازه واردی را به خود جلب می‌کند و امروزه در کنار یکی از خیابان‌های اصلی شهر قرار گرفته‌است.^[۱]

معبد هندوها

یکی از نقاشی‌ها دیواری‌های معبد هندوها

این معبد برای نیازهای هندوهای مقیم شهر بندرعباس که از سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۴ هـ ‎/ ش سکونت داشته و به کارهای تجاری می‌پرداختند ساخته شد که یکی از نقطه‌های مهم ارتباط فرهنگی و هنری میان ایران و هند است. هندوها پیروان مکتب برهمنی (کسانی که به خدایان برهما، ویشنو و تسیوا معتقدند) هستند و این معبد بنابر تحقیقات به عمل آمده متعلق به خدایان ویشنو است. وی با بیان این که در هند اغلب معابد برهمنی، سنگی است خاطر نشان کرد: معبد هندوها در بندرعباس طبق موقعیت جغرافیایی در زمان ساخت از لاشه سنگ، ملات گل و ساروج، سنگ‌های مرجانی خاک و گچ‌های ضخیم ماده و گچ لویی استفاده شده‌است.

طرح این بنا کاملاً از معماری معابد هندی متاثر است. این معبد از جمله نشانه‌های معدود تاریخی بندرعباس است که توجه هر تازه واردی را به خود جلب می‌کند.

گران ترین خانه جهان در تهران !!!

هیاهوی خیابان امام خمینی تهران و میدان حسن آباد آنقدر زیاد است که کمتر کسی درب یک موزه نبش خیابان شیخ هادی را پیدا می کند. "موزه مقدم" درست در میان های و هوی بازار خرید و رفت و آمد مردم به بانک مجاورش قرار دارد همین که از ورودی هشتی خانه وارد شوی، زندگی ماشینی را پشت سر می گذاری. دیوارهای این خانه اجازه ورود این همه هیاهو را به حریم خانه که ارزشمندترین خانه جهان نام دارد، نمی دهد.

ارزشمندترین خانه جهان به واسطه داشتن اشیای تاریخی و گرانبها به گرانترین خانه جهان در سالهای دهه 30 و 40 توسط پروفسور پوپ مورخ آمریکایی که مقاله ای با عنوان بررسی هنرهای ایران در مجله "سپید و سیاه" نوشته بود، معروف شد و هنوز هم جزو یکی از منحصر به فردترین خانه های ایران و جهان است.

این خانه متعلق به محسن مقدم پسر کوچکتر احتساب الملک شهردار دوره ناصرالدین شاه قاجار است. محسن از کودکی به نقاشی علاقه زیادی نشان می داد در مکتب کمال الملک نقاشی یاد گرفت حتی در تابلوی معروف کمال الملک از کلاس درسش نیز محسن مقدم به تصویر کشیده شده است.

محسن برای تحصیل نقاشی به همراه برادرش حسن، به سوئیس رفت و در زمان جنگ جهانی دوم برگشت اما دومین بار برای یادگیری باستان شناسی و تاریخ سفر کرد و این بار با دست پر همراه گروه های باستان شناسی  در برخی از محوطه های تاریخی مانند دیلمان و شوش به کاوش و نظارت و بازرسی پرداخت.

او جزو اولین باستان شناسان ایرانی بود که به همراه اساتید باستان شناسی در محوطه های تاریخی فعالیت می کرد.

مقدم از شاگردان استاد کمال الملک، باستان شناس و مؤسس دانشگاه هنرهای زیبا و استاد دانشگاه تهران بود که با همسر فرانسوی زبانش تصمیم گرفتند همه هم و غم خود را برای برپا کردن یک موزه از اشیای گرانبهایی که در حال از بین رفتن است بگذارند.

زوج باسواد عمارت مقدم از همان سالهای ابتدایی ازدواجشان تصمیم می گیرند که هیچ وقت بچه دار نشوند و به جای بچه داری، موزه داری کنند. آنها نگهداری از اشیای تاریخی موجود در خانه شان را فرزندان خود می پنداشتند که باید برای نسلهای بعد نگهداری شوند.

خانه ای که اکنون به عنوان موزه مقدم از آن یاد می شود از خانه های مجلل دوره قاجار و دارای بخش های اندرونی و بیرونی است اما در کنار تمام اجزای این عمارت مجلل، کاشی های زرین فام و گرانبهایی را می‌توان یافت که مقدم برای پاسداری از آنها، جایی مناسب را در دیوار برای آنها در نظر گرفته بود تا از آسیب در امان بمانند برخی از این کاشی ها در دنیا منحصر به فرد هستند.

اما کلکسیون پارچه استاد مقدم نیز جزو یکی از کلکسیون های پارچه در دنیاست این پارچه های قیمتی اکنون به صورت فریز شده در داخل مجموعه نگهداری می شود امکان بازدید عموم از آنها وجود ندارد جز یکی از پارچه ها که آن هم درون قاب شیشه ای نگهداری می شود.

در کنار تمام در و دیوارهای کاشی کاری شده و زیبای عمارت مقدم، اتاق کوچکی راه ورودی به زیرزمین خانه است که تمام در و دیوار آن با سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی و صدف و مرجان های زیبا نقش داده شده است.

مقدم در دفترچه خاطراتش نحوه بدست آوردن بسیاری از اشیای تاریخی موجود در این خانه را شرح داده و گفته که یا آنها را از دستفروش های بازار و یا از مالکانی که قصد تخریب خانه های تاریخی خود را با تمام ملحقاتش داشتند خریده است.

برخی دیگر از این اشیا درحال خروج از کشور بودند و یا در حراجی های کشورهای بیگانه دست به دست می شدند که مقدم با ثروت خانوادگی اش آنها را خریده و به ایران برگردانده است.

اما بسیاری دیگر از این اشیای تاریخی توسط سفرا و فرهنگیانی که مهمان مقدم بودند به این خانواده هدیه داده شده است مانند اشیایی که حدس زده می شود از بیت المقدس به او هدیه شده است.

اما در بین تمام این آثار برخی مانند سفال قرمز رنگ چشمه علی که متعلق به هزاره پنجم قبل از میلاد است، قدمت زیادی دارد که هیچ کس نمی داند چطور سر از این خانه در آورده است، به همین دلیل اداره کل موزه های دانشگاه تهران که اکنون مدیریت این موزه را بر عهده دارد می خواهد به بررسی مبدا این اشیا بپردازد.

مقدم در سال 1351 خانه پدری خود را با تمام آثار ارزشمندش وقف دانشگاه تهران کرد تا اینکه در سال 1366 دار فانی را وداع گفت.

پس از مرگش نیز همسرش در سال 69 تولیت موزه را در اختیار مستقیم دانشگاه تهران قرار داد و سرانجام پس از چند سال عملیات مرمت، در مرداد ماه سال 88 در این خانه به روی بازدیدکنندگان گشوده شد.

منبع:mehrnews.com

معبد سنگی ایران

اینجا چین ایران است!

معبد داش کسن یکی از بی نظیرترین معابد سنگی ایران است؛ معبدی با طرح اژدها که وقتی گردشگران آن را می بینند تصور می  کنند با معبدی چینی روبرو هستند اما این اثر تاریخی یادگاری از دوره ایلخانیان است

بنایی صخره ای در زنجان، مشهور به معبد داش کسن در 10 کیلومتری جنوب شرقی سلطانیه، در نزدیکی روستای ویر، از توابع همین بخش قرار گرفته است. این مجموعه در محوطه ای به شکل مستطیلی ناقص، به طول 400 متر و عرض 50 تا 300 متر دیده می شود.
درون این مجموعه، سه غار نسبتا عمیق در دل کوه کنده شده است که کنده کاری های زیبایی دارند. از نقش های این کنده کاری ها، می توان به دو تصویر اژدها که در مقابل یکدیگر به شکل قرینه حک شده اند و طول هر یک 3/5 متر است اشاره کرد. در طرفین این نقش ها، محراب های زیبای نقش داری با طرح های اسلیمی، گل و بوته و مقرنس های سنگی کنده کاری شده اند. مجموعه آثار کنده کاری این محل، یادگار هنرمندان چینی است که به فرمان اولجایتو از چین فراخوانده شده بودند.

 

  بر اساس فرضیه ای، غارهای «داش کسن» در دو دوره تاریخی جدا از هم مورد استفاده قرار گرفته است. در دوره نخستین، این غار نیایشگاه آئین مهرپرستی در عهد ساسانی بوده است اما از این دوره آثاری به جای نمانده است. دوره دوم که نقش های اژدها، برگ مو، پیچک و طرح های اسلیمی، یادگار آن دوره است، به دوران فرمانروایی ایلخانان تعلق دارد.

 

  سنگ های سبز به کار گرفته شده در حصار ارگ سلطانیه، مطمئنا از محل تاریخی داش کسن (سنگ بر) بریده شده است. در نتیجه برش و انتقال سنگ، فضای لازم جهت کنده کاری و دخمه سازی در این محل فراهم شده و این مکان با اندکی تغییرات به آرامگاه تبدیل شده است. بنابراین، محوطه تاریخی داش کسن را می توان در ردیف آرامگاه های دوره ایلخانی نیز طبقه بندی کرد.
معبد صخره ای داش کسن که به معنای سنگ تراشیده یا بریده سنگ است در جنوب شرقی روستای ویر در سینه کش ارتفاعات محلی سلطانیه قرار دارد، در این معبد علاوه بر استفاده از فن آوری پیشرفته زمان که پیامد رشد و تکامل فن سنگ تراشی با ابزار فلزی است، انتخاب مناسبترین نقطه نسبت به نقاط همجوار نمودار توجه و آشنایی کامل سازندگان آن با دانش زمین شناسی و معدنشناسی است.

 

  به نظر می آید هنرمندان خلاق معبد صخره ای در خلق حجاری ها و کنده کاری های زیبا که در غرب و شرق این نیایشگاه گسترده شده علاوه بر مهارت در تکنیک سنگ تراشی از پاره ای اصول پیکرتراشی نیز الهام گرفته اند.
اژدها نماد ظلم و پلیدی

ظهور و پیدایش این معبد صخره ای را می توان با توجه به شکل معماری (چلیپایی) آن و وجود فضاهایی مانند مهرابه های مهرپرستان به سده های اول و دوم میلادی بازگرداند و از سوی دیگر نحوه پرداخت نقوش آن متاثر است از اوضاع اجتماعی ایران قرن هشتم قمری، نقوش حجازی شده اژدها، طرح های گیاهی، ردیفی از بن نگاره ها روی گلدان هایی در دو سوی طاق هلالی که در دهه ها و سده های بعد، این شیوه تزئینی را بر گرداگرد ایوان های مساجد می بینیم، همراه با محرابی هایی با تزئینات مقرنسی، آمیزه ای از هنر ایران و چین را با مفهوم و محتوایی دیگر به وجود آورده.
اژدهای نقش شده بر پیکره صخره ای داش کسن که در هنر و اندیشه ایرانی مظهر ظلم، ستم و پلیدی است با نفوذ قوم فاتح همچون محافظ همیشه بیدار که نشان از ارزانی، خیر، برکت، دولت و سلطنت دارد در هنر ایران جای می گیرد.

 

  شکل گیری این معبد پس از مرگ ارغونشاه، با پشتکار الجای خاتون، خواهر سلطان محمد خدابنده آغاز شد، ولی به پایان نرسید. از نظر نقشه و نقوش تزئینی یکی از با ارزش ترین نمونه های معماری صخره ای در طول تاریخ معماری ایران به شمار می رود. در این معبد نقوشی از هنر چینی به کار رفته است.
نقش های اژدها به طول پنج متر و عرض 1/5 متر در زمره بزرگترین نقوش تزئینی این معبد است که در پیچ و خم های شگفت انگیز خود رموز نهفته ای دارد. دیگر نقوش تزئینی این معبد، تاقچه های بسیار فاخری است که در ضلع شرقی و غربی معبد در کنار نقوش اژدها کنده شده اند. این تاقچه ها با مقرنس های بسیار زیبایی شکل گرفته که یادآور استادی هنرمندان سنگ تراش معبد در آن دوره است. همچنین نقوش اسلیمیکه در نوع خود ماهرانه تراشیده شده اند با طرح های بسیار متنوع بیانگر فعالیت هنرمندان مسلمان در پدید آوردن این معبد است.
در ساخت این معبد، همواره پیروزی از تقارن طولی مد نظر بوده و این تقارن در کلیه بخ شهای معبد به چشم می خورد. معبد تاریخی داش کسن از سمت شمال به دشت سلطانیه و بنای تاریخی آرامگاه سلطان محمد خدابنده اشراف دارد. این معبد در کنار شهر قدیم سلطانیه با گنبد رفیع آن، آرامگاه چلبی اوغلو و آرامگاه ملاحسن کاشی، در مجموع محور فرهنگی تاریخی سلطانیه را تشکیل می دهد.
چگونه به نقش اژدها برسیم؟
راه رسیدن به معبد چندان مناسب نبوده و از روستای ویر به بعد کاملا خاکی و بدون تابلوی راهنما است. از حاشیه روستا تا معبد حدود پنج کیلومتر راه را باید طی کرد که بهتر است یکی از اهالی را به عنوان راهنما با خود همراه داشته باشید؛ تا برای یافتن محل معبد دچار مشکل نشوید. در کنار معبد یک کانکس کوچک وجود دارد که نگهبان معبد در آن زندگی می کند. معبد باستانی «داش کسن» یا آنچنان که جهانگردان آن را می شناسند: معبد اژدها؛ در حاشیه روستای «ویر» در حدود 15 کیلومتری شهر تاریخی سلطانیه واقع شده که به نقش دو اژدهای برجسته و چند محراب اسلامی در دو سمت خود و به قرینه یکدیگر مزین است.

 

  یکی از دلایل معروف بودن این معبد به دلیل وجود نقش های اژدهای آن است که نمونه های مشابه آن را آنوبانینی در جای دیگری از ایران مشاهده نکرده است. طبق نظر برخی باستانشناسان، قدمت این معبد به قبل از اسلام باز می گردد که در زمان ایلخانان، نقوشی از جمله اژدها بر آن افزوده شده است.
در حال حاضر، چیز زیادی از این معبد باقی نمانده و تنها سنگ های بزرگ و پرانده در گوشه و کنار معبد دیده می شود. محدوده معبد اژدها مستطیلی و به ابعاد تقریبی 100 متر در 50 متر است که یک قسمت از آن به واسطه حفاری در تپه ایجاد شده است. معبد در دامنه تپه ای قرار داشته و مشرف به دشت های وسیع و زیبایی است. مجموعه تاریخی داش کسن مرکب از ایوان ها، نقوش برجسته و محوطه های باستانی است که در جهات مختلف به ویژه نقش حجاری شده اژدها، منحصر به فرد و قابل توجه است.

 

   آثار به جای مانده در محل؛ این احتمال را قوت می بخشد که ایلخان مغول «ارغون» بیش از گرایش به دین اسلام، اقدام به ساخت معبدی کرده است. تاثیر و تاثیر متقابل ایران و چین بر یکدیگر بیش از هر محل دیگری در این مکان مشهود است چنانچه تلفیق طرح های اسلیمی و نقش اژدها این موضوع را متذکر می شود.

منبع:7sobh.com