کاخ آپادانای تختجمشید در بیشتر قسمتها متکی بر سنگ تنه کوهاست. برای رفتن به درون این کاخ دو پلکان دو طرفی، یکی در سمت شمال چسبیده به ایوان شمالی و یکی در سمت مشرق و متصل به ایوان شرقی درست کردهاند. دیوارهای این پلکانها و پیش بستشان مزین به نقوش و کتیبههای باشکوهی است. از ۷۲ ستونی که روزی سقف آپادانا و ایوانهایش را برپا میداشتهاند، امروز تنها ۱۴ عدد برپا است که یکی از آنها (در شمال شرقی ایوان شرق) بازسازی شدهاست. اما بنا بر روایات گردشگران اروپایی و نگارههایی که از تختجمشید کشیدهاند میتوان استنباط کرد که در سال ۱۶۱۹ (میلادی) هنوز ۲۰ ستون برپا بودهاست و این تعداد در سالهای ۱۶۲۷ (میلادی) به ۱۹، در ۱۶۷۷ (میلادی) به ۱۸، در ۱۶۹۴ (میلادی) به ۱۷، در ۱۷۸۷ (میلادی) به ۱۵ و در سال ۱۸۴۱ (میلادی) به ۱۳ عدد کاهش یافته که از آن تاریخ به بعد، دیگر ستونی فرو نیفتادهاست.
باقیماندهٔ ستونهای کاخ آپادانا
بنا
بر نظرات باستانشناسان و گردشگران بزرگترین و با شکوهترین کاخ داریوش
آپادانا بودهاست که بنایش درحدود ۵۱۵ پیش از میلاد آغاز شد و تکمیل آن سی
سال به طول انجامید، تالار مرکزی آپادانا مربع شکل (۵٫۶۰ متر در ۵٫۶۰) است و
۶ ردیف ستون ۶ تایی سقف آن را با بلندایی بیش از ۲۰ متر نگهداری
میکردهاست. مجموع ستونهای سه ایوان آپادانا ۳۶ به علاوه ستونهای تالار
۷۲ عدد بوده و همین وضع در کاخ آپادانای داریوش در شوش هم یافته شدهاست.
بزرگی تالار مرکزی آپادانا آن مقدار بودهاست که گنجایش پذیرایی از ۱۰٫۰۰۰
میهمان را داشته باشد. ستونهای تالار مرکزی آپادانا در بلندا و طرح درست
مانند ستونهای ایوان شمالی است، یعنی هر ستون مرکب است از سرستون گاو دوسر
و گل و بوته زیر آن و ساقه استوانهایی شیاردار و فقط شکل زیر ستون آنها
با هم فرق دارد، یعنی به جای اینکه زنگولهایی باشد، متشکل از دو قطعه سنگ
مکعبی شکل است، که سنگ کوچکتر برفراز سنگ بزرگتر (جمعاً به ارتفاع ۱۵۵
سانتیمتر) استوار شدهاست و خود، زیر شالی چرخ مانند نصب شدهاست. سقف
وسیع و سنگین تالار بر روی الوارهای سنگین، از چوب سدر و یا سرو، استوار
بوده و برای آنکه باران، بام را خراب نکند، درون دیوارهای خشتی، راهآبهای
قائم با آجر و ملاط قیر ساختهاند که آب باران را به مجاری زیرزمینی، که از
زیر آپادانا میگذشته، میرسانیدهاست. دیوارهای تالار مرکزی آپادانا همه
به پهنای ۳۲٫۵ متر و از خشت خام بودهاست. خشتها را به اندازة ۳۳ در ۳۳ و
با ضخامت ۱۳ سانتیمتر ساخته و با ملاط گل و آهک بهم چسبانیدهاند، روی
دیوارها لایهایی از گل و گچ، به پهنای ۵ سانتیمتر و روی آن را با
لایهایی از گچ سبز خاکستری رنگ پوشاندهاند. رنگ دیوارهای کاخها در همه
جا چنین بوده و در همه قسمتهای آپادانا کف را با ملاط گچ و گل، به ضخامت ۳
تا ۵ سانتیمتر اندوده و روی آن را با فرشی از گچ سبز خاکستری پوشانده
بودهاند گه آثار آن به دست آمدهاست. دو درگاه قرینه، تالار مرکزی آپادانا
به ایوانهای غربی و شرقی میپیوستهاست. دیوارهای این قسمت از خشت و آجر
بودهاند. کف درگاههای دوگانهایی که در دیوار شمالی قرار داشته ورودیهای
اصلی کاخ محسوب میشدهاند و قسمتی از دیوارهایشان از سنگ بودهاست. در
اینجا اثری از نقوش برجسته نیافتهاند. درها را که در حدود ۱۵ متر بلندی
داشته، به احتمال زیاد بصورت دو لنگه و مجهز به درهای کوچکتر
میساختهاند. جنس آنها احتمالاً از چوب سرو یا سدر بوده و رویشان را
روکشی از زر میپوشاندهاست.
سربازان جاویدان در پلکان شرقی آپادانا
در فروردین سال ۱۳۲۰ خ یک قطعه از چنین روکشی را هنگام کوتاه کردن دیوارهای خشتی باستانی در ناحیه اتاقهای جنوبی قصر آپادانا در میان دیوار یافتهاند که اندازة آن ۱۲ در ۳۱ سانتیمتر است و ۲۸۹ گرم وزن دارد و رویش سه گاو بالدار، قلمزنی شدهاست و سوراخهایی بر روی آن تعبیه شده که جای میخهایی را که با آن به در وصلش میکردهاند نشان میدهد. دوتا از این گونه میخها از جنس طلا و به همراه صفحه بود. در سوی جنوب تالار مرکزی آپادانا، دو درگاه قرینه درگاههای شمالی به دهلیزی باز میشد که به انبارها و یک حیاط رواقدار میرسید. نور درون تالار بزرگ مرکزی از طریق دریچههای بزرگی که در دیوارهای شرقی و غربی (هر یک ۶ عدد) و دیوار شمالی (۵ عدد) تعبیه کرده بودند، تأمین میشد دیوار جنوبی پنج تا طاقچة بزرگ داشت.
ساختمان
این کاخ کار از دید داریوش بزرگ کاری سترگ و ماندنی بود و به همبن سبب او
فرمان داد تا نام و نشان خود و ایران (ایرانشهر) را بر چهار خشت زرین و
چخار خشت سیمین هریک به طول و عرض ۳۳ سانتینتر و پهنای ۱۵ میلیمتر به سه
زبان و خط پارسی باستان، بابلی وایلامی نقر کردند و چهار جعبه سنگی که هر
کدام ۴۵ سانتیمتر طول و عرض و ۱۵ سانتیمتر بلندی داشت ساختند و در هر
جعبه، یک لوح رزین و یک لوح سیمین به همراه چند سکه، از نوع سکههای ایونیه
و لودیه و یونان، که در آن روزگار رواج داشت (در ۵۱۵ پیش از میلاد، هنوز
سکههای داریوش، موسم به داریک، دریک یا داریوشی ضرب نشده بود) قرار دادند و
در چهار گوشه تالار مرکزی آپادانا، زیر پی دیوار آپادانا، با تخته
سنگهایی سنگین مدفون ساختند. دو تا از این جعبهها و گنجینههایشان را در
طول روزگار به تاراج بردهاند و جای خالی یکی از آنها در گوشه شمال غربی
آپادانا در دل سنگ کوه، آشکار مانده بود. فردریک کرفتر در سال ۱۳۱۳ خ. به
بررسی این جای خالی پرداخت و نتیجه گرفت که باید در سه گوشه آن نیز نمونه
آن یافت شود. پس از حفاری گوشهها و در گوشه شمال شرقی و جنوب شرقی جعبهها
و گنجینه درون آنها را یافتند و به تهران فرستادند. اکنون یک جفت از
لوحهها در موزه ملی ایران نگهداری میشود. روی هر یک از این چهار لوحه،
متنی به سه زبان فاسی باستان(۱۰ سطر)، ایلامی (۷ سطر) و بابلی (۸ سطر) به
خط میخی کندهاند. متن همه کتیبههای دوازده گانه، یکسان و ترجمه آن چنین
است:
داریوش شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورها، پسر ویشتاسپه از تخمة
هخامنشی. داریوش شاه گوید: این است کشوری که من دارم. از جایگاه سکاهایی که
آنسوی سغد تا برسد به حبشه، از هندوستان تا برسد به لودیه، آن را
اهورامزدا، مهست خدایان، به من بخشیدا است. اهورانزدا مرا و این خاندان
شاهیم را بپایاد!
همچنین در حال حاضر عملیات ساخت پل هشتم بر روی رودخانه کارون در حال اجراست. این پل که بزرگترین پل کابلی ایران خواهد بود محله امانیه را در حد فاصل سیلو و گمرک به خیابان زند در قسمت شرقی شهر متصل میکند و تا حدودی از بار ترافیکی دیگر پلها میکاهد.
عملیات ساخت دو پل دیگر نیز بر روی اتوبان کمربندی اهواز در حال اجراست که پیشبینی میشود عملیات ساخت این دو پل تا پایان سال ۸۹ خاتمه یابد
پل سفید
مهندسی آلمانی به اتفاق همسر مهندسش شروع به ساختن این پل کرد و کار را تا مرحله سوار کردن یکی از هلالیها با موفقیت پیش برد، ولی انگلیسیهای حاکم بر شرکت نفت در آن زمان لوازم و ادواتی که در اختیار سازنده پل گذارده بودند از جمله جرثقیلی که با آن هلالی اول را بالا کشیده و مهار کرده بود، پس گرفتند که این عمل انگلیسیها باعث دق کردن و مرگ مهندس آلمانی، سازنده پل شد. ولی بعد از چندی، سرانجام زن مهندس آلمانی با ابتداییترین وسایل ممکن آن زمان و بکار گرفتن چند دوبه بجای جرثقیل، هلالی دوم را بر اسکلت پل سوار کرد و ساختمان آنرا بپایان رسانید و پل را آماده تحویل و بهرهبرداری کرد.
گفتنی
است در تابستان سال ۱۳۸۹ عملیات بازسازی و مرمت این پل در دستور کار قرار
گرفت و به گفته مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری اهواز عملیات مرمت و
بازسازی این پل در حال انجام است و با مساعد شدن شرایط جوی عملیات جوشکاری
اتصالات و قطعات فرسوده و همچنین رنگآمیزی پل انجام میشود. همچنین
تجهیزات مورد نیاز برای نورپردازی پل سفید با حمایت مالی بانک ملی از کشور
ایتالیا تهیه شدهاند و پس از پایان عملیات رنگآمیزی، عملیات نورپردازی پل
سفید اهواز آغاز میشود تا این پل در ایام نوروز جلوهای خاص داشته باشد.
پل سیاه، پل پیروزی
در سال ۱۳۰۸ خورشیدی و همزمان با احداث راهآهن سراسری ایران، اولین
پل شهر اهواز که بعدها بدلیل رنگ سیاه بدنه و پایههای آن به پل سیاه شهرت
یافت، به طول ۱۰۵۰ متر و عرض ۶ متر، تقریباً درست در محل احداث پل تاریخی
اهواز (که دارای قدمت ساسانی بوده و به پل شادووان معروف بود)، بر روی
رودخانه کارون ساخته شد. تا خط آهن بندر امام در جنوب استان خوزستان و در
ساحل خلیج فارس، را به راهآهن سراسری خرمشهر ـ تهران ـ شمال وصل نماید.
این پل در زمان جنگ جهانی دوم به عنوان مسیر حمل آذوقه، نیرو و مهمات نیروهای متفین مورد استفاده قرار میگرفت و به دلیل تأثیری که در پیروزی متفقین داشت به آن لقب پل پیروزی داده شد
پل سوم
پل سوم بالاتر از پل هفتم واقع شدهاست که میدان شهید بندر (چهارشیر) را به کیانپارس وصل میکند. ساختمان پل مذکور در شهریورماه سال ۱۳۴۶ ه. خ. آغاز و در بهمنماه سال ۱۳۴۹ ه. خ. مورد بهرهبرداری قرار گرفت. طول پل ۴۹۶ متر و عرض آن ۱۴ متر و ۵۹ سانتیمتر است که از بتون فشرده ساخته شده و دارای ۱۶ چشمهٔ ۳۱متری است و جادهٔ اندیمشک را به جادهٔ ماهشهر و بندرهای جنوبی متصل میکند. برای احداث پل مذکور بالغ بر ۳۱۰ میلیون ریال هزینه شدهاست. این پل در سال ۱۳۸۰ ه. خ. مرمت و بازسازی شد.
پل چهارم
پل چهارم یا پل نادری که در امتداد خیابان سلمان فارسی (نادری) و خیابان امام موسی صدر واقع گردیده، در سال ۱۳۵۶ ه. خ. احداث شدهاست. طول این پل ۵۷۶ متر و عرض آن ۱۶ متر و ۷۱ سانتیمتر است. هزینهٔ احداث پل مذکور در حدود ۲۳۰ میلیون ریال بودهاست.
پل پنجم
پل پنجم در دو باند ساخته شدهاست که مسیر خیابان دکتر شریعتی را به اتوبان گلستان وصل میکند. این پل در سوم خردادماه سال ۱۳۷۵ ه. خ. افتتاح شد. طول پل مذکور ۴۸۰ متر و عرض آن ۳۰ متر و ۷۰ سانتیمتر است و در آیلند وسط آن لولهٔ آب شهری مستقر شدهاست.
پل ششم
این پل که به پل فولاد موسوم است با تعهد صنایع و کارخانههای موجود در شهر اهواز، احداث شد. پل ششم ۴۰۰ متر طول و ۲۰ متر عرض دارد و دارای چهار باند است. این پل در جنوبیترین نقطه شهر اهواز ایجاد شده و منطقه کوتدالله در غرب کارون را به روستای «چنیبیه» در شرق متصل میکند. این پل به پل فولاد معروف است، زیرا مسیر تردد خودروهای حامل شمشهای فولادی میان دو کارخانه فولاد خوزستان و نورد لوله را کوتاهتر کردهاست. پیش از ساخت این پل، خودروهایی که میان این دو کارخانه در تردد بودند باید مسیری ۳۵ کیلومتری را طی میکردند، ولی با ایجاد پل ششم، این مسیر به ۱۴ کیلومتر کاهش یافت. این پل ۴۰۰ متر طول و ۲۰ متر عرض دارد و و عملیات ساخت آن در خرداد ۸۳ آغاز و در شهریور ۸۶ به پایان رسید.
پل هفتم، گفتگوی تمدنها
پل هفتم ارتباط بین بلوار توحید و تقاطع خیابان شهید چمران (میدان دوم کیانپارس) و بلوار آیتالله بهبهانی را برقرار میسازد. ساختمان پل مدکور از ابتدای سال ۱۳۷۵ ه. خ. شروع و پس از دو سال در بهمنماه سال ۱۳۷۷ ه. خ. افتتاح شد. طول پل هفتم ۴۹۰ متر است. دارای شش دهنهاست که دو دهنهٔ ۱۴۰متری در وسط و دو دهنهٔ ۷۵متری در دو طرف و دو دهنهٔ ۳۰متری در کنارههای پل میباشد. عرض پل ۱۶ متر است که ۱۲٫۵ متر آن سوارهرو و ۳٫۵ متر آن پیادهرو است که در هر طرف ۱٫۷۵ متر میباشد. پل مذکور دارای ۸۰ شمع بتونی به قطر ۱٫۵ متر و به ارتفاع ۱۶ متر و ۷ عدد سر شمع است و حدود ۴۰۰ متر مکعب بتون، ۱۵۰۰ تن فولاد (میلگرد)، ۴۰۰ تن کابلهای کششی و غلافهای مربوطه و ۱۰۰ تن آهنآلات مختلف در آن به کار رفتهاست. پل هفتم دارای قوسی زیبا است و با توجه به اینکه منطقه کیانپارس را به بافت قدیم شهر متصل میکند، به پل گفتوگوی تمدنها معروف شدهاست. این پل به تازگی از سوی شهرداری اهواز نورپردازی شده و بزرگترین آبشار مصنوعی کشور در دو طرف آن ایجاد شدهاست.
پل هشتم کابلی
با هدف تسهیل تردد خودروها و اتصال مناطق امانیه و مرکز شهر، طراحی و عملیات اجرایی پل هشتم از سال ۱۳۸۵ آغاز شد و در اسفند ۱۳۹۰ به پایان رسید. طراحی این پل متفاوت از دیگر پلهای کارون است و به صورت کابلی و بدون پایه ساخته شدهاست.
این پل ۶۴۳ متر طول و ۱۳ متر عرض دارد و در چهار مسیر (دو مسیر رفت و دو مسیر برگشت) ساخته شدهاست. این پل دو پایه بزرگ دارد و عرشه پل توسط کابل به این پایهها متصل شدهاند. پل هشتم، منطقه امانیه را به خیابان "زند" در مرکز شهر متصل میکند.
تصویر سراسرنما از پل هشتم (کابلی) و رود کارون در شب
پل نهم
با هدف کاهش بار ترافیکی پل سوم، طراحی پل نهم در سال گذشته انجام و عملیات اجرایی ساخت این پل هم از ابتدای سال جاری در شمالیترین قسمت شهر اهواز، جنب پل سوم آغاز شد. این پل در کمتر از دو سال ساخته میشود و با احداث آن، خودروهایی که از مناطق شمالی شهر، مانند کوی ملت و زیتون قصد تردد به کیانپارس را دارند، به جای پل سوم میتوانند از پل نهم استفاده کنند.
برگرفته از ایران زمین