ویران کردن اسکندر آتشکده های ایران زمین را

بــیـا ســاقــی از شــادی نـوش و نـاز	یـکــی شــربــت آمــیــز عــاشــق نــواز
بـه تـشـنـه ده آن شـربـت دل فـریـب	کـه تــشـنـه ز شـربــت نـدارد شـکـیـب
***
سـپـنـدی بــیـار ای جـهـان دیـده پـیـر	بــر آتـش فـشـان در شـبــسـتــان مـیـر
کـه چـشـمک زنان پـیشـه ای میکـنم	ز چــشــم بــد انـدیـشــه ای مــیـکــنـم
ولـیـکـن چـو مـیـسـوزم از دل سـپـنـد	بـه مـن چـشـم بـد چـون رسـانـد گـزنـد
خـطـرهای رهزن درین ره بـسـیسـت	کسـی کاین نداند چـه فارغ کسـیسـت
چـه عـمـریسـت کـوراز چـندین خـطـر	بــه افــســونــگــری بــرد بــایـد بــســر
بــه ار پــای ازیـن پــایـه بــیـرون نـهـم	نــهـنــبــن بــریـن دیـک پــر خــون نـهـم
گـــزارنــده داســـتـــانــهــای پـــیــش	چـنـین گـویـد از پـیـش عـهـدان خـویش
که چون دین دهقان بر آتش نشست	بــمـرد آتـش و سـوخـت آتـش پــرسـت
ســکــنــدر بــفــرمــود کــه ایـرانــیـان	گــشــایـنـد از آتــش پــرســتــی مـیـان
هـمــان دیـن دیـریـنــه را نــو کــنــنــد	گــرایـش ســوی دیـن خــســرو کــنـنـد
مـغـان را بــه آتــش ســپــارنـد رخــت	بــرآتــشــکــده کــار گــیــرنــد ســخــت
چـــنــان بـــود رســـم انــدران روزگــار	کــه بـــاشـــد در آتـــشـــگــه آمــوزگــار
کـنـد گـنـجــهـائی در او پــای بــسـت	نـبــاشـد کـسـی را بــدان گـنـج دسـت
تـوانـگـر کـه مـیـراث خـواری نـداشـت	بــر آتــشــکـده مـال خــود را گـذاشــت
بـــدان رســـم کــافــاق را رنــج بـــود	هــر آتـــشـــکــده خـــانــه گــنــج بـــود
سـکـنـدر چــو کـرد آن بــنـاهـا خــراب	روان کـــرد گـــنــجـــی چـــو دریــای آب
بــر آتــش گـهـی کــو گـذر داشــتــی	بـــنــا کــنــدی آن گــنــج بـــرداشــتــی
دگـر عـادت آن بــود کـاتــش پــرسـت	همـه سـالـه بـا نوعـروسـان نـشـسـت
بـه نـوروز جـمـشـیـد و جـشـن سـده	کــه نــو گــشــتــی آیـیــن آتــشــکــده
ز هـر ســو عـروســان نـادیـده شـوی	ز خــانـه بــرون تــاخــتــنـدی بــه کــوی
رخ آراســـتـــه دســـتـــهــا در نــگـــار	بـــه شـــادی دویــدنــدی از هــر کــنــار
مــغــانــه مــی لــعــل بـــرداشـــتـــه	بـــه بـــاد مــغـــان گــردن افــراشـــتـــه
ز بـــرزیــن دهــقــان و افــســون زنــد	بــــرآورده دودی بــــه چـــرخ بــــلـــنـــد
هـمـه کـارشــان شـوخــی و دلـبــری	گـه افـســانـه گـوئی گـه افـســونـگـری
جـز افـسـون چـراغـی نـیـفـروخـتــنـد	جــز افــســانـه چــیـزی نـیـامـوخــتــنـد
فـرو هشـتـه گیسـو شـکن در شـکن	یـکــی پــای کــوب و یـکــی دســت زن
چـو سرو سهی دستـه گل بـه دست	سـهـی سـرو زیـبــا بــود گـل پــرســت
ســـرســـال کـــز گـــنــبـــد تـــیــز رو	شـــعـــار جــــهـــان را شـــدی روز نـــو
یـکـی روزشــان بــودی از کـوه و کـاخ	بـــه کــام دل خـــویــش مــیــدان فــراخ
جــدا هــر یـکــی بــزمــی آراســتــی	وز آنـجــابــسـی فـتــنـه بــرخــاسـتــی
چـو یکرشـتـه شـد عقد شـاهنشهی	شــد از فــتـــنــه بـــازار عــالــم تــهــی
بــه یـک تـاجـور تـخـت بــاشـد بــلـنـد	چــو افــزون بــود مــلــک یــابــد گــزنــد
یـکــی تــاجــور بــهــتــر از ســد بــود	کـه بــاران چــو بــســیـار شـد بــد بــود
چــنــان داد فــرمــان شــه نـیـک رای	کـه رســم مـغــان کـس نـیـارد بــجــای
گــرامـی عــروســان پــوشــیـده روی	بــه مــادر نــمــایـنــد رخ یــا بــه شــوی
هـمــه نـقــش نـیـرنـگــهـا پــاره کــرد	مـــغـــان را ز مـــیـــخـــانـــه آواره کـــرد
جــهـان را ز دیـنـهـای آلـوده شـسـت	نـگــهـداشــت بــر خــلـق دیـن درســت
بــه ایـران زمـیـن از چـنـان پـشـتـیـی	نــمــانــد آتـــش هــیــچ زردشـــتـــیــی
دگـر زان مـجـوسـان گـنـجـینـه سـنـج	بــه آتــشــکــده کــس نـیـاکــنـد گــنــج
هــمــان نــازنــیـنــان گــلــنــار چــهــر	ز گـــلـــزار آتــــش بــــریـــدنـــد مـــهـــر
چـو شـاه از جـهـان رسـم آتــش زدود	بــــرآورد ز آتــــش پــــرســـتـــنـــده دود
بـــــفــــرمــــود تــــا مــــردم روزگــــار	جـــز ایــزد پـــرســـتـــی نـــدارنــد کـــار
بـــه دیــن حــنــیــفــی پـــنــاه آورنــد	هـمــه پــشــت بــر مــهـر و مــاه آورنـد
چـو شد ملک در ملک آن ملک بـخش	بــه مـیـدان فــراخــی روان کـرد رخــش
بـه فرخـندگی فـتـح را گشـت جـفـت	بــدان گـونـه کـان نـغــز گـویـنـده گـفــت
وگــر بـــایــدت تـــا بـــه حــکــم نــوی	دگــرگــونــه رمــزی ز مــن بـــشــنــوی
بــرار آن کــهـن پــنـبــه هـا را ز گـوش	کــه دیــبــای نــو را کــنــد ژنــده پــوش
بــر آنـگــونـه کــز چــنـد بــیـدار مــغــز	شــنـیـدم دریـن شــیـوه گــفــتــار نـغــز
بــســی نــیـز تــاریــخــهــا داشــتــم	یـکــی حــرف نـاخــوانـده نـگــذاشــتــم
بـــهــم کـــردم آن گـــنــج آکـــنــده را	ورق پـــــاره هــــای پـــــراکـــــنـــــده را
از آن کـیـمـیـاهـای پــوشــیـده حــرف	بــرانـگـیـخــتــم گــنـجــدانـی شــگــرف
هـمــان پــارســی گــوی دانـای پــیـر	چـیـنـن گـفـت و شـد گـفـت او دلـپـذیـر
که چون شه ز دارا ستـد تـاج و تـخت	ز پـــرگــار مــوصــل بـــرون بـــرد رخـــت
چـو زهـره بـه بــابـل درآمـد نـخـسـت	ز هــاروتــیـان خــاک آن بــوم شــســت
بــــفـــرمـــود تــــا آتـــش مـــوبــــدی	کــشــنــد از هــنــرمــنــدی و بــخــردی
فــســون نــامــه زنــد را تـــر کــنــنــد	وگـــرنــه بـــه زنــدان دفـــتـــر کـــنــنــد
بــــراه نـــیـــا خـــلـــق را ره نـــمـــود	تـــــف و دود آتــــــش ز دلـــــهـــــا زدود
وز آنـــجـــا بــــه تـــدبــــیـــر آزادگـــان	درآمــــــد ســــــوی آذر آبـــــــادگــــــان
بــهـر جـا کـه او آتـشـی دیـد چـسـت	هم آتـش فرو کشت و هم زند شسـت
در آن خطه بـود آتـشی سنگ بـست	که خواندی خودی سوزش آتش پرست
صــدش هــیــربــد بــود بـــا طــوق زر	بــه آتــش پــرســتــی گــره بـــر کــمــر
بـــفـــرمــود کــان آتـــش دیــر ســـال	بــکـشــتــنـد و کــردنـد یـکــســر زکــال
چـو آتــش فـرو کـشـت از آن جـایـگـاه	روان کــرد ســوی ســپــاهــان ســپــاه
بـــدان نــازنــیــن شـــهــر آراســـتـــه	کـه بـا خـوش دلـی بـود و بـا خـواسـتـه
دل تـــاجـــور شـــادمــانــی گــرفـــت	بــه شــادی پــی کــامــرانــی گــرفــت
بــســی آتــش هـیـربــد را بــکـشـت	بــســی هـیـربــد را دوتــا کـرد پــشــت
بــهـاری کــهـن بــود چــیـنــی نــگــار	بــســی خــوشــتــر از بــاغ در نـوبــهـار
بــه آیـیـن زردشـت و رسـم مـجــوس	بـه خـدمـت در آن خـانه چـندین عـروس
هـــمـــه آفـــت دیـــده و آشــــوب دل	ز گـل شــان فـرو رفــتــه در پــا بــه گـل
در او دخــتــری جــادو از نـسـل سـام	پـــدر کـــرده آذر هـــمـــایـــونـــش نـــام
چـو بـرخـواندی افسونی آن دل فریب	ز دل هــوش بـــردی ز دانــا شـــکــیــب
بــه هـاروتــی از زهـره دل بــرده بــود	چــو هـاروت صــد پــیـش او مــرده بــود
سـکـنـدر چــو فـرمـود کـردن شـتــاب	بــدان خــانــه تــا خــانــه گــردد خــراب
زن جــادو از هــیــکــل خــویــشــتـــن	نـــمـــود اژدهـــائی بـــدان انـــجـــمـــن
چــو دیـدنـد خــلــق آتــشــیـن اژدهـا	دل خـــویــش کـــردنـــد از آتـــش رهـــا
ز بــیـم وی افـتـادن و خـیـزان شـدنـد	بـــه نــزد ســکــنــدر گــریــزان شــدنــد
کـه هـســت اژدهـائی در آتــشــکـده	چـــــو قـــــاروره در مــــردم آتـــــش زده
کــســی کــو بـــدان اژدهــا بـــگــذرد	هـمـان سـاعـتــش یـا کـشـد یـا خــورد
شــه از راز آن کــیـمــیــای نــهــفــت	ز دســتــور پــرسـیـد و دســتــور گـفـت
بـــلـــیــنــاس دانــد چـــنــیــن رازهــا	کـه صـاحـب طـلـسـمـسـت بـر سـازهـا
بــلـیـنـاس را گـفـت شـاه ایـن خـیـال	چــگــونـه نـمـایـد بــه مـال بــدســگــال
خـردمـنـد گـفـت ایـن چـنـین پـیـکـری	نــدانــد نــمــودن جـــز افــســـونــگــری
اگــر شـــاه خـــواهــد شـــتـــاب آورم	ســـــــر اژدهــــــا در طــــــنــــــاب آورم
جــهـانـدار گـفــت ایـنـت پــتــیـاره ای	بـــرو گـــر تـــوانـــی بـــکـــن چـــاره ای
خــردمــنــد شــدســوی آتـــشــکــده	ســــیـــاه اژدهـــا دیـــد ســــر بــــر زده
چـــو آن اژدهــا در بـــلــیــنــاس دیــد	ره آبــــگـــیـــنـــه بــــر الـــمـــاس دیـــد
بــرانـگـیـخـت آن جــادوی نـاشـکـیـب	بــســی جــادوئیــهــای مــردم فــریــب
نـشــد کــارگــر هـیـچ در چــاره ســاز	سـوی جـادوی خـویـشـتـن گـشـت بــاز
هـر آن جــادویـی کــان نـشــد کـارگـر	بــه جــادوی خــود بــاز پــس کـرد ســر
بــه چــاره گــری زیـرک هـوشــمــنــد	فــســـون فــســـایــنــده را کــرد بـــنــد
بـه وقـتـی کـه آن طـالـع آیـد بـدسـت	کــزو جـــادوئی را درایــد شـــکــســـت
بــفــرمــود کــارنـد لــخــتــی ســداب	بــــرآن اژدهـــا زد چـــو بــــر آتــــش آب
بـه یـک شـعـبــده بـسـت بــازیـش را	تـــبـــه کـــرد نـــیــرنـــگ ســـازیــش را
چـو دخـتـر چـنان دید کـان هوشـمـند	ز نـیـرنــگ آن ســحــر بــگــشــاد بــنــد
بـه پـایش درافـتـاد و زنـهـار خـواسـت	بــه آزرم شــاه جــهــان بــار خــواســت
بــلــیــنــاس چــون روی آن مــاه دیــد	تــــمــــنــــای خــــود را بــــدو راه دیـــد
بــزنــهــار خــویـش اســتــواریـش داد	ز جـــادوکــشــان رســـتـــگــاریــش داد
بـــفــرمــود تـــا آتـــش افــروخــتــنــد	بــدان آتــش آتــشــکــده ســوخــتــنــد
پـــریـــروی را بــــرد نـــزدیـــک شـــاه	کـــه ایــن مــاه بـــود اژدهــای ســـیــاه
زنـی کـاردانـســت و بــسـیـار هـوش	فــلـک را بــه نـیـرنـگ پــیـچــیـده گـوش
ز قــعــر زمــیــن بـــرکــشـــد چـــاه را	فــــــرود آرد از آســــــمــــــان مــــــاه را
ز حــل را ســیـاهـی بــشـویـد ز روی	شــود بــر حــصـاری بــه یـک تــار مـوی
بــه خـوبــی چـگـویـم پــری پــیـکـری	پـــری را نــبـــوده چـــنــیــن دخـــتـــری
ســر زلـفـش از چــنـبــر مـشـگ نـاب	رســــن کـــرده بــــر گـــردن آفــــتــــاب
بــه اقـبــال شـه راه بــربــســتــمـش	هـمـه نـام و نـامـوس بــشـکـسـتـمـش
زبـــون شـــد درآمـــد بـــزنــهــار مــن	ســزد گــر کــنــد خــســروش یــار مــن
وگـر خــدمـت شــاه را درخــور اســت	مـرا هـم خــداونـد و هـم خـواهـر اسـت
چــو شـه دیـد رخـسـار آن دل فـریـب	بــــرآراســـتـــه مـــاهـــی از زر و زیـــب
بــلــیـنــاس را داد کــیـن رام تــســت	ســزاوار مــی خـــوردن جـــام تـــســت
ولــیــکــن مــبــاش ایـمــن از رنــگ او	مــشــو غــافــل از مــکــر و نــیـرنــگ او
اگـــر کـــژدمـــی کـــهــربـــا دم بـــود	مــشــو ایــمــن از وی کــه کــژدم بـــود
بــلـیـنـاس بــر شـکـر تـسـلـیـم شـاه	رخ خـــویــش مـــالـــیــد بـــر خـــاک راه
پـــریــروی را بـــانـــوی خـــانــه کـــرد	پــری چــنــد زیـن گــونــه دیـوانــه کــرد
بـــرآمــوخــت زو جــادوئیــهــا تـــمــام	بــلـیـنـاس جــادوش از آن گــشــت نـام
اگــر جــادوئی گـر ســتــاره شــنـاس	ز خـــود مــرگ را بـــرنــبـــنــدی مــراس بر گرفته ازhttp://www.wikidorj.com

آتش و آتشکده نزد ایرانیان

آتش و آتشکده نزد ایرانیان
در افسانه های کهن آریایی از اوستا تا شاهنامه فردوسی بزرگ در رابطه با آتش و احترام آریاییان به آن اینگونه سخن رفته است که پادشاهی با « هوش و هنگ» روزی ماری در صحرا بدید . سنگی برگرفت تا مار را نشان رود، سنگ به مار نخورد بلکه به سنگ دیگری خورد و آذرخشی پدید آمد و از فروغ آن خارهای اصراف شعله ور شد! هوشنگ شاه از این دستیابی ناگهان خرسند و خندان و شادان شد و خداوند را ستایش و نیایش کرد و آن روز را روز جشن و شادمانی خوانده و آتشی برافروخت و از همه خواست تا آن اتش همیشه بر افروخته باشد!
برآمد به سنگ گران سنگ خرد
هم آن و هم این سنگ گردید خرد
فروغی پدید آمد از هردو سنگ
دل سنگ گشت از فروغ آذرنگ
جهاندار پیش جهان آفرین
نیایش همی کرد و خواند آفرین
که اورا فروغی چنین هدیه داد
همین آتش آنگاه قبله نهاد
یکی جشن کرد آنشب و باده خورد
«سده » نام آن جشن فرخنده کرد.
تمامی ادیان جهان بسوی قبله‌ای نیایش می‌کنند، یعنی به هردین و آئینی که بنگریم برای خود جایگاهی داردکه رو بدان، خداوند را نیایش می‌کنند. چنانچه در اوستا و شاهنامه آمده است، نخستین کسی که قبله‌ای برای نیایش پدید آورد پادشاه دارای هوش و هنگ ایران، هوشنگ بود. یکسویی و یکنواختی و توجه داشتن به یک مرکز ویژه برای هر تشکیلات دینی، آیینی یک ضرورت است. زیرا نخستین اقدام برای توجه دادن تمامی باورمندان به یک نقطه و مرکز است. هیچ پیرو آئینی وقتی بسوی قبله خود نیایش می‌کند، آن جایگاه را پرستش نمی‌کند بلکه از آن بعنوان یک امکان، ابزار و جایگاه جهت همبستگی و وحدت و همدلی جمعی بهره می‌برد. آریاییان نیز از نخستین روزی که آتش را قبله خود کردند هرگز اتش را نپرستیدند، بلکه آن را بعنوان مظهری از زندگی، نور و روشنایی، انرژی و قدرت پاس و محترم داشته‌اند.
امروزه همه میدانیم که بودن ما برروی کره زمین به برکت وبودن گلوله آتشین بزرگ هستی یعنی مهر و یا خورشید است. اگر انرژی خورشید نباشد، زندگی برروی کره زمین غیرممکن میشود. پس حضور آتش برروی زمین علیرغم هزار ویک حسن و موارد استفاده‌ای که درطول زمان داشته است، مظهری از عظمت، شکوه و زندگی‌بخش بودن است. با برافروختن مشعل و شمعی درخانه و کاشانه و یا با افروختن آتش در آتشکده‌ها: که این احترام آتش به تمام ادیان جهان منتقل شده است و مظهر کنونی آن شمعی است در تمامی ادیان خورشید مادر و مظهری اصلی و نخستین نور روشنایی و آتش است. بدین رو آیین نخستین ایرانی آئین مهر بوده است!
در روزگاران کهن آتشکده‌های بسیاری در سراسر جهان آریایی از آنسوی آبهای دریای سرخ تا خلیج فارس و مدیترانه و دریای خزر که بر اساس نوشته مورخین پیش از 120 کشور بوده است، برقرار بوده است.
حتی تا چهارصد سال پس از تازش تازیان آتشکده‌های بسیاری در پارس و آتورپات (آذربایجان) برپا بوده است. تعداد این آتشکده‌ها آنقدر زیاد بوده که جغرافیادان و مورخ بزرگ «استخری» نتوانسته است تعداد آنها را در حافظه خودنگه دارد! استخری می ‌نویسد از هر شهر و روستایی که عبور میکردم که دست کم چند اتشکده در آنجا وجودداشت! آتشکده مهرنرسیان که آن را وزیر بهرام شاه، مهرنرسی در دشتبارین فارس بنیاد نهاده بود تا قرنها پس از هجوم تازیان، آتشش شعله ور بود و آتشکده آذرگشسب در فراهان که تا اواخر قرن سوم هجوم تازی همچنان شعله ور بود.
« ابن الفقیه» از وجود آتشکده‌هایی در وارستان قم و دیگر ولایات آن اطراف یاد کرده است.
«ابن رسته» نیز از وجود آتشکده‌هایی درنزدیک حلوان یادکرده است و « یاقوت» در قرن هفتم آتشکده بزرگ آذرگشسب را درگزن که تازیان بخاطر نداشتن حرف گاف آنرا « شیز» می نامند و در آذربایجان می باشد یادکرده است.
و نیز آتشکده کاریان که بارها آتش آن توسط هجوم و فشار تازیان خاموش گردیده بود، در دوران یاقوت هنوز سرپا بوده وآتش آن فروزنده بوده است.
از هزاران هزار قبله و آتشگاهی که نیاکان ما هزاران سال بسوی آنها نیایش کرده‌اند، امروزه تعداد 14 آتشکده بیشتر باقی نمانده است.
1- آتشکده نیاسر در نیاسر کاشان،محل آتشکده در دامنه‌ای رو به رودخانه و محلی سرسبز واقع است که تقریبا کامل و سالم مانده است.
2- آتشگاه مسجد سلیمان در خوزستان، جایگاه این آتشکده بسیار ویژه و استثنایی می باشد زیرا در زمان‌های گذشته آذرخش‌های طبیعی از زمین آن بیرون می‌آمده است، که خود این مسئله بیانگرآنست که در روزگاران کهن بگونه‌ای از نفت و گاز زمین آریاییان برای شعله‌ور نگهداشتن آتشکده بهره می جستند، بویژه اینکه آتشکده تنها قبله نبوده است بلکه مردم از آتش هر آتشکده‌ای برای برافروختن آتش در درون خانه‌های خود بهره می‌برده اند. زیرا امکان دسترسی به کبریت و یا گوگرد برای همه میسر نبوده است.. و آنها توسط کانون‌های» (آتشدان ) بزرگ و کوچک آتش را حمل میکردند…
3- آتشکده نیمور درنزدیکی دلیجان، نوع بنا و ساختمان این آتشکده با دیگر جایگاه‌ها متفاوت است و ویژگیهای خاصی دارد.
4- آتشکده قلعه دختر بر فراز تپه مشرف بر رودخانه و جاده درنزدیکی زیارتگاه شاه جمال (جالب است بدانیم که تمامی آتشکده‌ های بزرگ و کوچک پیش از اسلام، امروز تبدیل به امامزاده و یا مسجد وبقعه های اسلامی شده است.)
5- آتشکده جره در کنار سیاه فارس، این آتشکده نیز همچنان سرپا ایستاده است.
6- آتشکده دیگری درفارس با همین نام جره درجره فارس با عظمتی دیدنی پابرجاست.
7- آتشکده کازرون در فارس.
8- آتشکده اصفهان.
9- آتشکده نقش رستم (کعبه زرتشت)
10- آتشکده پاسارگاد درفارس
11- آتشکده سنگی در فارس واقع درباغ بدره نزدیک تخت‌جمشید (این محل امروز بعنوان زیارتگاه و با نام بی‌بی فاطمه مورد توجه مسلمانان است.)
12- آتشکده کوشک درنطنز کاشان. این آتشکده مثل خیلی از آتشکده‌های دیگر از سنگ و ساروج ساخته شده است. .
13- آتشکده آذربایجان.
14- آتشکده خانه کیوان که همان کعبه مسلمانان می باشد.
البته اینها آتشکده‌هایی بودکه درایران کنونی برجای مانده است و گرنه آتشکده‌های بسیاری در تاجیکستان، افغانستان، پاکستان، هندوستان، آذربایجان، ترکیه کنونی و قزاقستان و ازبکستان و ارمنستان و جاهای دیگر موجود بوده است که امروزه آثاری هرچند اندک از آنها دربرخی مناطق برجای مانده است . مهمترین آتشگاهی که امروزه مورد توجه جهانیان است و شهرت ویژه‌ای دارد «خانه کیوان» می باشد که که تازیان بیش از اسلام آن را « بیت الزحل» و امروزه آنرا کعبه میخوانند. این آتشکده هنگامیکه سپاهیان ایران در هزاران سال پیش میخواستند از دریای سرخ عبور کنند، درمکه کنونی ساختند و پس از اینکه ایرانیان عربستان را ترک کردند و از یمن و مصر خارج شدند تازیان آنها را بازسازی نموده و « بیت الله» نامیدند.
بن مایه: آیین اوستا/ سیاوش اوستا (حسن عباسی)

پیرانگاه ها در یزد

پیرانگاه‌ها

در استان یزد نیایشگاه‌هایی زرتشتی، به نام «پیرانگاه»‌ یا «پیر» به چشم می‌خورد که در هر یک در روزهای ویژه‌ای از سال، زرتشتیان آیین‌های ویژه‌ای را برپا می‌دارند.

گروهی بر این باورند که این پیرها جایگاه جان باختن یا ناپدید شدن شاهزادگان ساسانی به هنگامه تازش تازیان به ایران‌زمین است، اما به باور این قلم، این پیرانگاه‌ها می‌تواند بازمانده آیین کهن مهر یا میترائیسم که روزگاری ایران‌زمین و همه جهان باستان را فراگرفته بود، باشد؛ زیرا هفتمین پایه عرفان مهری، مقام «پدر» است. انسانی که به جایگاه پدری می‌رسد را می‌توان ابرانسان دانست. پدر می‌تواند شکلی دیگر از همین واژه‌ پیر باشد که اکنون پیشوند بسیاری از نیایشگاه‌های پیروان آیین مزدیسنا یا زرتشتی در استان یزد است. از دیگر نشانه‌ مهری بودن این نیایشگاه‌ها ساختن آن‌ها بر بلندجایگاه‌هایی در کنار چشمه‌ها یا رودخانه‌ها ساخته‌اند؛ یعنی بسان نیایشگاه‌های مهری. البته پس از تازش تازیان به ایران‌زمین، بهدینان برای گردهمایی و رایزنی پیرامون مشکلات پیش رویِ جامعه خویش نیاز به جایگاه‌هایی برای این کار داشته‌اند و بی‌شک در همین زمان است که پیرانگاه‌های استان یزد از جایگاه و اعتبار والاتری برخوردار شده‌اند.