اوستا، نام کتاب دینی زردشتیان و شاید یکی از آثار و
قدیمی ترین اثر مکتوب ایرانیان و موضوع های اخلاقی و دینی و داستانهای ملی،
این کتاب در قدیم ظاهرا بسیار بزرگ بود و آن گونه که در روایات اسلامی
آمده، بر روی 12000 پوست گاو نوشته شده بود که اسکندر رومی، بخش علمی آن را
به یونانی ترجمه، و بقیه را پراکنده و سوزاند. بلاش (یکی از پادشاهان
اشکانی) دستور جمع آوری آن را داد و سپس در دوره ساسانیان، "اردشیر بابکان"
به توسط «تنسر یا توسر» و بعد از او پسر اردشیر (شاپور اول) به جمع آوری و
تدوین اوستا، پرداختند. در زمان شاپور دوم، "آذرباد مهرپسندان" اوستا را
بررسی و در زمان انوشیروان به دستور او، این کتاب بازبینی شد. البته از
مجموع روایات زردشتی چنین برمی آید که گردآوری و نقل «اوستا» همواره به
صورت شفاهی و سینه به سینه بود، تا آنکه در قرن 4 میلادی، در زمان شاپور
دوم، آن را با الفبایی که از روی الفبای زردشتی و پهلوی مسیحی (خط زبوری)
اختراع شد، نگاشتند. در همین زمان ساسانیان، اوستا به زبان پهلوی (فارسی
میانه) ترجمه و تفسیر شد که آنرا «زند» گویند و غالبا اوستا را با کلمه
«زند» با هم می آورند و «زند اوستا» گویند. بعد شرحی درباره «زند» نوشته شد
که به آن «پازند» گفتند، که زبانش روان تر و پاک تر از زبان «زند» است.
زند، یعنی شرح و تفسیر و بیان.
ساختار اوستا: اوستا در دوره های
مختلف فراهم آمده، بخش کهن آن حدود 1000 سال قبل از میلاد است. اوستا،
دارای 21 نسک و در پنج قسمت است.
1- «یسنا» که دارای 72 فصل که 17 فصل
آن گاتها را تشکیل می دهد و بخش جدید اوستا، 4 قسمت دیگر (ویسپرد، وندیداد،
یشتها، خرده اوستا).
خرده اوستا: به معنی اوستای کوچک. خلاصه ای
است از اوستای دوره ساسانی، تدوین این کتاب را در زمان شاپور می دانند که
شامل انواع نیایش ها، گاهها (سی روزه ها) و آفرینگان.
ویسپرد: ویسپ یعنی همه، رد یعنی حامی. ویسپرد از 24 کرده (فصل) تشکیل شده و مطالب آن از «یسنها» گرفته شده است.
گاهان ویسنها: گاهان جمع گاه است و گاه، بازمانده گاتای اوستایی، به معنی سرود گاهان 17 یسن (ستایش) است و به 5 گاه، تقسیم شده است.
وندیداد:
تصحیف ویدیوداد است، «ویدیوداد» به معنی قانون غیر دیوی است. وندیداد، نسک
نوزدهم از نسکهای 21 گانه اوستای دوره ساسانی است که بطور کامل باقی مانده
است. وندیداد، 22 فرگرد (=فصل) دارد که به غیر از فصل های اول و دوم، بقیه
شامل قوانین دین زردشت است.
یشتها: یشت به معنای ستایش است. یشتها
21، است که در ستایش اهورمزدا، امشاسپندان و ایزدان، سروده شده است. در
بین این ها، فقط گاهان (گاتها) از خود زردشت می باشد.
چاپ ونشر:
ظاهرا اول بار در قرن 18 میلادی بوسیله "آتکیتل دوپرون" به زبان فرانسه
ترجمه و در 1771 در سه جلد در پاریس منتشر شد. بعدا مستشرقین بزرگ و بخصوص
آلمانی ها به این کتاب توجه خاصی کرده و تمام کتاب یا قسمتی از آنرا ترجمه
کردند مانند شپیگل (ترجمه آلمانی سه جلد)، دوهارله (ترجمه فرانسوی، 1881،
پاریس)، دارمستتر (ترجمه فرانسوی، سه جلد) 93/1892، پاریس، فریش ولف (ترجمه
آلمانی 1910 شراسبورگ، یشتها در دو مجلد، یسنا در دو مجلد، «گاتها» و
«وندیداد» به فارسی ترجمه و در بمبئی و ایران به چاپ رسید.