دینشاه سلیسیتر ایرانی دانشمند و حقوقدان زرتشتی و از شخصیتهای برجسته
بمبئی است که در زبانهای اوستا، پارسی، انگلیسی، فرانسه، گجراتی و سایر
زبانهای هندی استاد بود.
بسیاری از پیشرفتهای اخیر زرتشتیان بویژه
زرتشتیان ایرانی مرهون ازخودگذشتگی و خدمات فرهنگی و اجتماعی اوست. دینشاه
در فروردین روز و آبانماه 1250 دینی یزدگردی در بمبئی به دنیا آمد و در سال
1273 از دانشگاه بمبئی دانشنامه حقوق سلیسیتری دریافت کرد.
وی از وکلای درجه یک هند و در قانون مالیات بر درامد سرامد همه بود،
بگونه ای که سر داراب تاتا محور بازرگانی و صنعتی هند و رئیس ادارات
بازرگانی و صنعتی تاتا به کلیه بنگاههای خود اکیدا دستور داده بود که
مالیات بر درآمد را پس از مشورت با دینشاه و تعیین مبلغ بدهی از طریق وی به
دولت بپردازند.
از اینرو چنین به نظر می رسد که وی در انجام
کارهای پیچیده حقوقی استاد بوده، دینشاه در راستگویی و درستی بین همگان
بویژه مقامات دولتی شهره بود و گفته او را حتی در مورد بدهی مالیات بر
درامد افسران عالیرتبه مقامات مربوطه نیز می پذیرفتند.
زرتشتیان
ایرانی مقیم بمبئی در سال 1287 دینی یزدگردی در اثر فعالیتهای بهمرد
نوشیروان یزدانی و خسرو رشید نرسی ابادی در فکر تشکیل انجمن زرتشتیان
افتادند. سپس بهمرد یزدانی با دینشاه که در میان پارسیان بود و از زرتشتیان
ایران دور بود تماس گرفت و خواهش کرد در تشکیل انجمن زرتشتیان با ایشان
همکاری و ریاست آنرا برعهده بگیرد، دینشاه نیز از چنین پیشنهادی اسنقبال
کرد.
دینشاه شالوده انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی را پایه ریزی
کرد، انجمنی که تاکنون خدمات بسیار مهمی را در ایران انجام داده، فرزانه
دینشاه تا هنگام درگذشت ریاست انجمن را بر عهده داشت و برای همگان راهنمای
بابصیرتی بود و هر از چند گاهی با سخنرانیهایش خود جماعت زرتشتی را به
فعالیت و کار و کوشش فرا می خواند.
دینشاه در سال 1291 یزدگردی
برای ایجاد روابط بین ایران و پارسیان هند با همکاری سران پارسی انجمن
ایران لیگ را در بمبئی بنیاد نهاد، در سال 1304با همکاری سر هرمزجی عدن
والا و سهرابجی خانه والا رئیس کل بانک مرکزی هند و سرجهانگیرجی گویاجی
بنگاه آمار پارسیان را تاسیس کرد تا اوضاع اجتماعی و اقتصادی پارسیان را
مورد بررسی قرار دهد.
وی همچنین رسالات زیادی در زمینه ریشه کن
کردن فقر در بین جماعت زرتشتی و پارسی منتشر کرد، لیدی رتن تاتا و بانو
همابایی مهتا در این زمینه به او کمک نمودند. لیدی رتن تاتا برای اقامت
مستمندان پارسی مجموعه ای را با اجاره ای ناچیز بوجود آورد، دینشاه در
تحکیم مبانی تقویم دینی و آدریان نیز فعالیت می کرد و هم عضو انجمن مزدیسنا
و انجمن گاتها بود.
دینشانه با وجود مشغله زیاد، در زمینه ادبی
نیز کوشا بود، برخی از فعالیتهای فرهنگی او عبارتست از: 1. ترجمه انگلیسی
با یادداشتهای مشروح قصاید و غزلیات سعدی و حافظ برای دانشگاه بمبئی با
همکاری استاد خدابخش یزدانی 2.ترجمه انگلیسی با یادداشتهای مشروح کلیله و
دمنه بهرامشاهی در سال 1288 یزدگردی 3.ترجمه و نشر پوراندخت نامه استاد
پورداوود به انگلیسی 4.اخلاق ایران باستان 5.فلسفه ایران باستان 6.ترجمه
انگلیسی عارف قزوینی.
وی همچنین در زمینه چاپ و نشر مقاله در
زمینه های فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی در مجلات و جراید هند و ترجمه و طبع
کتب دینی مزدیسنا اهتمام می ورزید، همچنین دینشاه در مورد فلسفه لسان الغیب
حافظ شیرازی در ایران سخنرانی کرد که باعث شهرت او شد.
نوشتار بالا خلاصه ایست از سرگذشت دینشاه ایرانی برگرفته از کتا ب((فرزانگان زرتشتی))نوشته شادروان استاد رشید شهمردان
روزگار نیک. تا آنجا که من آگاهی دارم شادروان «دینشاه سلیسیتر پور
جیجیباهای پور بامس پور خداداد پور شهریارآقا» نامور به دینشاهایرانی،
به زبان اوستایی تسلط نداشتهاند و برگردان گاتهای ایشان نیز برداشتی است
آزاد به زبان انگلیسی که برپایه پژوهشهای دستورکانگا و دکتر سهراب بلسارا
شکل گرفته است. این برداشت توسط استاد رشید شهمردان در سال 1311خ به فارسی
ترجمه و در بمبیی به چاپ رسیده و شوربختانه چون دیگر آثار استاد شهمردان،
نایاب است. حمایتهای شادروان دینشاهایرانی از زرتشتیان ایران بیشتر در
حوزهی فرهنگی و نشر آثار دینی بوده است. چنانکه وی با حمایت از «استاد
ابراهیمپورداوود»، «عبدالحسینخانسپنتا»، «صادقهدایت»، «استاد
رشیدشهمردان» و... سرمنشاء خدمات فرهنگی بسیاری به ایرانیان شد(البته اگر
قدرش را بدانند). در این راه دوستان صمیمی دینشاهایرانی چون «دستور دکتر
بهرامگور انکلساریا» و فیلسوف نامآور هند «رابیندرانات تاگور» یاری رسان
وی بودند. خدماتی که منجر به ترجمه به فارسی اوستا پس از هزار و چهارصدسال
درنگ توسط استاد پورداوود شد و در کنار وی صادق هدایت برای نخستینبار
اقدام به ترجمه پارهای از متنهای پهلوی به فارسی چون «شهرستانهای
ایران»، «شکندگمانیکویچار»، «گجستکابالیش»، «زندوهومنیسن»، «کارنامه
اردشیربابکان» و... کرد. عبدالحسینسپنتا هم که دانشآموخته دبیرستان
فیروزبهرام بود در سایه حمایتهای پارسیانهند اقدام به ساخت فیلمهایی
براساس داستانهای شاهنامه کرد و البته شاهکار وی فیلم «دختر لُر» که
نخستین فیلم ناطق ایرانی بود. دینشاهایرانی به پاس خدمات فرهنگی و اجتماعی
خود به سرزمین ایران از سوی دولت وقت مفتخر به دریافت نشان درجهیک علمی
شد.
فرید شولیزاده