میراث جهانی یونسکو :

به ترتیب زمان ثبت در میراث جهانی یونسکو :

مهم: چند میراث دبگر به یونسکو اضافه شده است. برای دسترسی به لیست کامل (2012) به سایت رسمی یونسکو http://whc.unesco.org/en/statesparties/ir/ مراجعه فرمایدد.

#	نگاره	نام	مکان	تاریخ ثبت	شماره ثبت	معیارها	توضیحات
۱		چغازنبیل*	استان خوزستان	۱۹۷۹	۱۱۳	iii، iv	چغازنبیل نیایشگاهی باستانی‌است که در زمان عیلامی‌ها و در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد ساخته شده‌است. چغازنبیل بخش به‌جامانده از شهر دوراونتش است.[۶]
۲		تخت جمشید*	استان فارس	۱۹۷۹	۱۱۴	i، iii، vi	تخت جمشید یا پارسه که در شهرستان مرودشت در شمال استان فارس واقع است، نام یکی از شهرهای باستانی ایران است . در این شهر باستانی، مجموعه کاخ‌هایی به نام تخت جمشید وجود دارد که در دوران زمامداری داریوش بزرگ، خشایارشا و اردشیر اول بنا شده‌است.[۷]
۳		میدان نقش جهان *	استان اصفهان	۱۹۷۹	۱۱۵	i، v، vi	میدان نقش جهان میدان بزرگ مستطیل شکلی در شهر اصفهان ایران است که به‌وسیلهٔ بناهایی از دورهٔ صفوی محصور شده‌است.میدان نقش جهان به شکل امروزین در دوره سلطنت شاه عباس صفوی پایه‌گذاری شده‌است.بناهای تاریخی موجود در میدان نقش جهان شامل عالی‌قاپو، مسجد امام، مسجد شیخ لطف‌الله و سردر قیصریه است.[۸]
۴		تخت سلیمان *	استان آذربایجان غربی	۲۰۰۳	۱۰۷۷	i، ii، iii، iv، vi	تخت سلیمان نام محوطهٔ تاریخی بزرگی، در نزدیکی تکاب و روستای تخت سلیمان در استان آذربایجان غربی است. مجموعه بناهای تاریخی در تخت سلیمان در اطراف دریاچه‌ای طبیعی ساخته شده‌است.آثار بناهای دوره‌های اشکانیان و ساسانی و ایلخانان مغول در این محل یافت شده‌است. مهم‌ترین آثار بجا مانده آن آتشکده و تالارهای دوره ساسانی است.[۹]
۵		بم و فضای فرهنگی آن *§	استان کرمان	۲۰۰۴	۱۲۰۸	ii، iii، iv، v	[۱۰]
۶		پاسارگاد*	استان فارس	۲۰۰۴	۱۱۰۶	i، ii، iii، iv	مجموعه میراث جهانی پاسارگاد مجموعه‌ای از آثار باستانی برجای‌مانده از دوران هخامنشی است که در شهرستان پاسارگاد در استان فارس واقع شده‌است.این مجموعه دربرگیرندهٔ سازه‌هایی چون آرامگاه کوروش بزرگ، باغ سلطنتی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بار عام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آب‌نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، استحکامات دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطهٔ مقدس و تنگه بلاغی است.[۱۱]
۷		گنبد سلطانیه*	استان زنجان	۲۰۰۵	۱۱۸۸	ii، iii، iv	گنبد سلطانیه مقبرهٔ الجایتو است که در ۱۳۰۲ تا ۱۳۱۲ در شهر سلطانیه (پایتخت ایلخانیان) ساخته شد و از آثار مهم معماری ایرانیو اسلامی به شمار می‌رود.این بنا از حیث معماری و تزیین و بزرگی در دنیا مشهور است.رنگ گنبد آبی است. بر روی این اضلاع گنبد بلندی قرار گرفته که ارتفاع آن را ۱۲۰ گز نوشته‌اند.[۱۲]
۸		سنگ‌نبشته بیستون*	استان کرمانشاه	۲۰۰۶	۱۲۲۲	ii، iii	سنگ‌نبشته بیستون بزرگترین سنگ‌نبشتهٔ جهان، نخستین متن شناخته شدهٔ ایرانی و از آثار دودمان هخامنشیان (۵۲۰ پ. م) واقع در شهرستان هرسین در سی کیلومتری شهر کرمانشاه بر دامنه کوه بیستون است.سنگ‌نبشته بیستون یکی از مهمترین و مشهورترین سندهای تاریخ جهان و مهم‌ترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است که شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان را نشان می‌دهد.[۱۳]
۹		مجموعه کلیساهای آذربایجان *	استان‌های آذربایجان شرقی آذربایجان غربی	۲۰۰۸	۱۲۶۲	ii، iii، vi	کلیساهای آذربایجان عبارتند از: قره‌کلیسا ٬ کلیسای سن استپانوس، کلیسای مریم‌مقدس دره‌شام، کلیسای چوپان و کلیسای سور سور[۱۴]
۱۰		سازه‌های آبی شوشتر*	استان خوزستان	۲۰۰۹	۱۳۱۵	i، ii، v	سازه‌های آبی شوشتر در دوران ساسانیان، جهت بهره‌گیری از نیروی آب به‌عنوان محرک آسیاب‌های صنعتی ساخته شده‌است. در این مجموعه بزرگ، ساختمان آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌ها و تونل‌های عظیم هدایت آب و سیکا که محلی جهت استراحت و تفریح است قابل توجه و جالب هستند. در سفرنامه مادام ژان دیولافوآ باستان‌شناس نامدار فرانسوی از این محوطه به عنوان بزرگ‌ترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده‌است.[۱۵]
۱۱		مجموعه تاریخی بازار تبریز *	استان آذربایجان شرقی	۲۰۱۰	۱۳۴۶	ii، iii، iv	بازار تبریز یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بازارهای سرپوشیده در سطح ایران و قارهٔ آسیا به‌شمار می‌رود. این بازار با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیدهٔ جهان است. این بازار از بازارچه‌ها، تیمچه‌ها، سراها و کاروانسراهای متعددی تشکیل یافته‌است.[۱۶]
۱۲		آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی *	استان اردبیل	۲۰۱۰	۱۳۴۵	i، ii، iv	مجموعه نفیس بقعه شیخ صفی الدین به نام عارف نامدار شیخ صفی الدین اردبیل جد سلاطین صفویه، در سال ۷۳۵ ه. ق. به دست فرزند وی صدرالدین موسی بنا شد.در عصر صفوی، بقعه شیخ با حضور استادان بزرگ عهد صفوی چنان به زیور آراسته شد.یکی از موارد منحصر به فرد این مجموعه این است که این بقعه حاوی ده‌ها اثر بدیع در مضامین مختلف رشته‌های هنری است.[۱۷]
۱۳		باغ ایرانی *	استان‌های فارس مازندران اصفهان کرمان یزد خراسان	۲۰۱۱	۱۳۷۲	i، ii، iii، iv، vi	باغ ایرانی به ساختار و طراحی منحصر به فرد آن اشاره دارد. باغ ایرانی پاسارگاد را ریشه معماری این باغ‌ها دانسته‌اند. کوروش بزرگ شخصا دستور داده بود که باغ پاسارگاد چگونه ایجاد شود و در واقع هندسی‌سازی باغ و شکل و شمایل آن از دیدگاه که کوروش به باغ ایرانی گرفته شده‌است. در دوره ساسانیان نیز باغ‌ها در جلوی کاخ‌ها و معابد شکل گرفتند. در سال ۲۰۱۱ باغ‌های ایرانی پاسارگاد، ارم، چهلستون، فین، عباس‌آباد، شازده، دولت‌آباد، پهلوان‌پور، اکبریه به عنوان میراث جهانی به ثبت رسیدند.[۱۸]
۱۴		مسجد جامع اصفهان	استان اصفهان	۲۰۱۲	۱۳۹۷	i، ii، iv	-
۱۵		برج گنبد قابوس	استان گلستان	۲۰۱۲	۱۳۹۸	i، ii، iv	-

فهرست پیشنهادی

فهرست مکان‌هایی که برای ثبت در میراث جهانی یونسکو پیشنهاد شده‌اند.

#	نگاره	نام	مکان	سال پیشنهاد	شماره	معیارها
۲		مجموعه تاریخی قصر شیرین*[۱۹][۲۰]	استان کرمانشاه	۱۹۹۷ ۲۰۰۷	۸۸۹ ۵۱۸۸	(ii)(vi)
۳		مجموعه تاریخی فیروزآباد*[۲۱]	استان فارس	۱۹۹۷	۸۹۳	-
۴		شوش*[۲۲]	استان خوزستان	۱۹۹۷	۸۹۴	-
۵		نقش رجب و نقش رستم*[۲۳]	استان فارس	۱۹۹۷	۸۹۸	-
۶		تپه سیلک*[۲۴]	استان اصفهان	۱۹۹۷ ۲۰۰۷	۹۰۰	-
۷		محور تاریخی اصفهان*[۲۵]	استان اصفهان	۲۰۰۷	۵۱۷۶	(i)(ii)(iii)(iv)(v)(vi)
۸		شوش (شهر باستانی)*[۲۶]	استان خوزستان	۲۰۰۷	۵۱۸۰	(ii)(iii)
۹		مجموعه شهرهای تاریخی ساسانی (بیشاپور، فیروزآباد، سروستان)*[۲۷]	استان فارس	۲۰۰۷	۵۱۸۱	(ii)(iv)
۱۰		طاق بستان*[۲۸]	استان کرمانشاه	۲۰۰۷	۵۱۸۲	(i)(ii)(iii)(iv)
۱۱		میمند (کرمان)*[۲۹]	استان کرمان	۲۰۰۷	۵۱۸۳	(i)(ii)(iii)(iv)(v)(vi)
۱۲		خواجه (کوه)*[۳۰]	استان سیستان و بلوچستان	۲۰۰۷	۵۱۸۴	(ii)(iii)(iv)
۱۳		شهر سوخته*[۳۱]	استان سیستان و بلوچستان	۲۰۰۷	۵۱۸۵	(ii)(iv)
۱۴		مجموعه‌های مرتبط باتخت جمشید*[۳۲]	استان فارس	۲۰۰۷	۵۱۸۶	(ii)(iv)(vi)
۱۵		بنای تاریخی کنگاور*[۳۳]	استان کرمانشاه	۲۰۰۷	۵۱۸۹	(iii)
۱۶		ساختار تاریخی یزد*[۳۴]	استان یزد	۲۰۰۷	۵۱۹۱	(i)(ii)(iii)(iv)(v)(vi)
۱۷		شهر تاریخی میبد*[۳۵]	استان یزد	۲۰۰۷	۵۱۹۳	(i)(ii)(iii)(iv)(v)
۱۸		محور تاریخی، فرهنگی تهران (کاخ گلستان)*[۳۶]	استان تهران	۲۰۰۷	۵۱۹۴	(iii)(iv)
۱۹		بندر سیراف*[۳۷]	استان بوشهر	۲۰۰۷	۵۱۹۵	(v)
۲۰		بازار قیصریه لار*[۳۸]	استان فارس	۲۰۰۷	۵۱۹۶	(i)(ii)(iii)(vi)
۲۱		بسطام و خرقان*[۳۹]	استان سمنان و استان قزوین	۲۰۰۷	۵۱۹۸	(ii)(iii)(iv)
۲۲		بافت تاریخی دامغان*[۴۰]	استان سمنان	۲۰۰۷	۵۲۰۰	(ii)(iii)(iv)(v)
۲۳		نمای فرهنگی و طبیعی رامسر ‡[۴۱]	استان مازندران	۲۰۰۷	۵۲۰۱	(iii)(iv)(vii)(x)
۲۴		مسجد کبود*[۴۲]	استان آذربایجان شرقی	۲۰۰۷	۵۲۰۲	(i)(ii)(iii)(iv)
۲۵		چشم انداز فرهنگی توس *[۴۳]	استان خراسان رضوی	۲۰۰۷	۵۲۰۳	(iii)(iv)(vi)
۲۶		شهر تاریخی ماسوله*[۴۴]	استان گیلان	۲۰۰۷	۵۲۰۴	(ii)(iii)(iv)(v)
۲۷		مجموعه تاریخی ایزدخواست *[۴۵]	استان فارس	۲۰۰۷	۵۲۰۵	(i)(ii)(iii)(iv)
۲۸		چشم انداز فرهنگی الموت ‡[۴۶]	استان قزوین	۲۰۰۷	۵۲۰۶	(ii)(iv)(v)(vi)(viii)
۲۹		قنات گناباد *[۴۷]	استان خراسان	۲۰۰۷	۵۲۰۷	(ii)(iii)(iv)(v)(vi)
۳۰		زوزن*[۴۸]	استان خراسان	۲۰۰۷	۵۲۰۸	(ii)(iii)(iv)
۳۱		دره خرم آباد*[۴۹]	استان لرستان	۲۰۰۷	۵۲۰۹	(i)(iii)(iv)(v)
۳۲		جیرفت *[۵۰]	استان کرمان	۲۰۰۷	۵۲۱۰	(ii)(iii)(v)(vi)
۳۳		محور تاریخی سلجوقیان و غزنویان خراسان*[۵۱]	استان خراسان	۲۰۰۷	۵۲۱۱	(i)(ii)(iii)(iv)
۳۴		چشم انداز فرهنگی کردستان *[۵۲]	استان کردستان	۲۰۰۷	۵۲۱۲	(i)(iii)(v)
۳۵		پارک ملی گلستان†[۵۳]	استان گلستان	۲۰۰۷	۵۲۱۳	(vii)(x)
۳۶		جنگل کاسپین†[۵۴]	استان گلستان، استان گیلان، استان مازندران	۲۰۰۷	۵۲۱۴	(vii)(viii)(ix)(x)
۳۷		جزیره قشم†[۵۵]	استان هرمزگان	۲۰۰۷	۵۲۱۵	(vii)(viii)(ix)(x)
۳۸		کویر لوت نواحی نزدیک به شهداد†[۵۶]	استان کرمان	۲۰۰۷	۵۲۱۶	(vii)(viii)(ix)(x)
۳۹		منطقه حفاظت شده ارسباران†[۵۷]	استان آذربایجان شرقی	۲۰۰۷	۵۲۱۷	(vii)(viii)(ix)(x)
۴۰		سبلان†[۵۸]	استان اردبیل	۲۰۰۷	۵۲۱۸	(vii)(viii)(ix)
۴۱		پارک ملی خبر و پناهگاه حیات وحش روچان†[۵۹]	استان کرمان	۲۰۰۷	۵۲۱۹	(vii)(viii)(ix)(x)
۴۲		غار علی‌صدر†[۶۰]	استان همدان	۲۰۰۷	۵۲۲۰	(vii)(viii)(ix)
۴۳		جاده ابریشم*[۶۱]	استان خراسان	۲۰۰۸	۵۲۶۸	(i)
۴۴		چشم انداز طبیعی و فرهنگی ایذه*[۶۲]	استان خوزستان	۲۰۰۸	۵۲۶۹	(i)(ii)(iii)(iv)(v)(vi)
۴۵		مجموعه تاریخی دوران زندیه شیراز*[۶۳]	استان فارس	۲۰۰۸	۵۲۷۰	(vi)
۴۶		ساختار تاریخی فرهنگی کرمان*[۶۴]	استان کرمان	۲۰۰۸	۵۲۷۱	(i)(ii)(iii)(iv)(vi)
۴۷		هگمتانه *[۶۵]	استان همدان	۲۰۰۸	۵۲۷۲	(i)(ii)(iii)(iv)
۴۸		مجموعه پل‌های تاریخی لرستان*[۶۶]	استان لرستان	۲۰۰۸	۵۲۷۳	(i)(ii)(iii)
۵۰		پارک ملی توران†[۶۷]	استان سمنان	۲۰۰۸	۵۲۷۵	(x)
۵۱		دریاچه هامون†[۶۸]	استان سیستان و بلوچستان	۲۰۰۸	۵۲۷۶	(vii)(viii)(ix)(x)
۵۲		منطقه حفاظت شدهحرا†[۶۹]	استان هرمزگان	۲۰۰۸	۵۲۷۷	(vii)(viii)(ix)(x)
۵۳		کوه دماوند†[۷۰]	استان مازندران	۲۰۰۸	۵۲۷۸	(vii)(viii)(ix)(x)