امشاسپندان

امشاسپندان

 

استاد ابراهیم پورداوود

 

یکی بامدادان فروشد سروش  

به زرتش اسپنتمان زد خروش

 

که هنگامه ی ره سپردن رسید  

ترا     اخترا    جاودانی    دمید  

 

ترا باید اکنون کزین توده خاک  

شوی  نزد هرمزد  دادار  پاک

 

زراتشت شد بر مهین پیشگاه  

ستاره  فزون دید و بس بارگاه

 

دگرگون جهانی پر از زیب و فر  

فروزنده  و  روشن   و  شیدور

  

نمودار اختر برون از شمار  

پدیدار گنبد  هزاران  هزار  

 

بگردش ز خاور سوی باختر  

روان و دوان از  پی  همدگر

 

ز ماه  و  ز  ناهید  و  تیر  سپهر  

ز کیوان و بهرام وبر جیس و مهر

 

سراسیمه از چرخ و از کهکشان  

شگفت اندر از رنگ چون  پرنیان

  

یکی سبز و سرخ و یکی زان خلنگ  

یکی  بهرمان  وش  دگر  سیم رنگ  

 

یکی  زان   سپید   و  دگر  لاجورد  

دگر زان کبود و بنفش است و زرد

  

فرشته ز هر  سوی  هورا  کشان  

همی از چپ و راست شهپر زنان

  

زراتشت در  بیکران  اسمان  

در اندیشه از گردش اختران  

 

بخود گفت آنگه که چرخ سترگ  

گواهی  دهد  بر   خدای  بزرگ

 

همی لابه کرد و  نیایش  نمود  

درود و سپاس و ستایش نمود

 

درافتاد از پا برون شد ز خویش  

نیارست خود داری و تاب بیش

 

ببردندش   آنگاه   سوی  فراز  

نمودندش در گر زمان دیده باز  

 

در آنجا نه چرخ و نه استاره دید  

نه خرگاه و نه کاخ و نه باره دید.

  

کسی را در این جایگه بار نیست  

جز از شید چیزی  نمودار نیست

  

اهورا  بناگاه    آواز   داد  

بفرزند اسپنتمان راز داد

  

منم     آفریننده    مهربان  

خداوند یکتا و روزی رسان 

 

منم پاک و بخشند ه و چاره ساز  

یگانه     فروزنده     و     بی نیاز

 

منم   پاسبان   فراز    و    نشیب  

برم آشکار است هر زشت و زیب  

 

منم آگه از آنچه بوده است و هست  

چه در کاخ بالا  چه  در  خاک  پست

 

منمن سود بخش و منم پارسا  

توانا  و  دانا   و   نیک   و  رسا

 

منم پاک تر نیک تر و راست تر  

همایون و  فرخنده  آراست  تر

 

منم مهتر و برتر و رادتر  

بلند و سرافراز و آزادتر 

 

مرا کس هماورد و انباز نیست  

مرا مرگ و انجام و آغاز نیست  

 

 

زبر دست  و  داور  و  دادگر  

خدیو و سر و افسر و کندور  

 

خردمند  و   گویا   و  آموزگار  

هنر پیشه و رهبر و هوشیار

  

نگهبانم  از    پیش    آینده   را  

هم اندیشه زشت و فرخنده را  

 

هویداست نزدم ز نزدیک و دور  

همی جنبش کرم و رفتار  مور

  

مهین خسرو و شید تابنده ام  

فروغ  درخشان   و   پاینده ام  

 

زهر چیز آگاه و بیدار مغز  

شکیبا و بینا و زیبا و نغز  

 

ترا    برگزیدم    به   پیغمبری  

که در کیش مزدا کنی رهبری  

 

زمین را از این کیش آباد دار  

نما  مردمان  را   ره  استوار  

 

زمن خاکیان  را  نماینده  باش  

هماره خوش و خرم زنده باش

 

بگو خاکیان  را  که  مزدا  یکیست  

در این پست و بالا اهورا یکیست

 

مبادا  که   اهریمن   تیره   روی  

کند خاکیان را همه زشت  خوی 

 

مبادا که جادوی دیو و ددان  

کند رخنه اندر  دل  مردمان

 

گر آیین من سست بنیان شود  

و گر کاخ این کیش لرزان  شود  

 

بکشور رسد زان زیان و گزند  

شود مردمش گره و  دردمند  

 

به زرتشت آنگه یکی نامه داد  

بآن   نامه  نام   اوستا  نهاد

  

از این نامه جویند روی زمین  

ز  پستی  ببالا  ره  راستین  

 

ستوده در آن پاکی و  راستی  

نکوهیده بس تنگی و کاستی

  

جهان زان سراسر شود پر فروغ  

برون از  گزند  و  فسون و  دروغ

  

هر آنکس که روبر اهورا کند  

اشو گردد از  انگره  وا  رهد

  

ز هومت ز هوخت هم از هوورشت  

گرایند   مردم     بسوی    بهشت

 

روان از پس مرگ شادان شود  

گذرگاه  چینوات   آسان  شود

 

پس آنگه بر او  رو  کند  دختری  

خوش و لغز و زیبا و جان پروری

  

ز چهر درخشان و موی سیه  

در  آمیخته  کرفه  را  با  گنه

 

شگفت  آرد  از  دیدن   وی   روان  

چو زینستان ندیده کس از خاکیان

 

ز وی پرسد ای دخت نام تو چیست  

نژاد از که  داری  و  مام  تو  کیست

 

ندیدم چو  تو  نیک   اندر  زمین  

چنین خوب چهر و چنین نازنین

 

دهد پاسخ  آنگاه  دخت  رسای  

مرا ز آن خود دان تو ای پارسای

 

منم  پیکر   کار   و   کردار   تو  

هم اندیشه ی نیک و گفتار تو

 

سرافراز و خوشنود از خود روان  

سوی  باغ  فردوس  گردد  روان

 

نشیند  بر  اورنگ   گاه   زرین  

چنین جاودان در بهشت برین

 

بدوزخ برندت اگر در جهان  

دروغی ز تو بگذرد بر زبان

  

چو بگرفت زرتشت این نامه را  

مهین  دفتر   نغز  و  فرزانه  را

  

پس آنگه گروهی ز امشاسپند  

یکایک   بوخشور    دادند    پند  

 

زگفتار این شش تن  آموزگار  

پیمبر رسا گشت و آگه ز کار  

 

بود گفتشان سر بسر از خدای  

پرستار  باشند   در  دو  سرای

  

پس از کردگار از همه برترند  

بزرگند و  فرمانده  و  مهترند

  

نخستین و هومن زبان بر گشود  

ز  نیکی  اندیشه  لختی  سرود

  

زراتشت  بر  گوی  بر  خاکیان  

که زشتی روان را رساند زیان  

 

هر آن جانور کو بود سودمند  

میازارش  کزوی   نیاید  گزند  

 

بویژه  مکش   بره  خردسال  

که زیبد بنوزادگان هال و غال  

 

ستوران اگر ر نج بینند و کین  

بخشم آید ازان جهان  آفرین  

 

نشاید به سگ داد سخت استخوان  

مبادا  که   زخم   آریش   بر   دهان

 

از آن پس چنین گفت اردیبهشت  

به  پیغمبر   پاک   والا   سرشت

 

بفرمای نا مردمان  زمین  

نگردند اندر پی آز و کین

 

زمانه  بشادی  بسر  آورند  

اشویی و پاکی به بر آورند  

 

بگنبد   نهند    آذر    تابناک  

که آتش بود شید دادار پاک

 

درود  فراوان    بآتش   نکوست  

نمایان ز وی گرمی مهر دوست

  

بجویند زو  گرمی  و روشنی  

بلندی رسایی خجسته تنی

  

مبادا که کانون شود ز آن نهی  

کزین آخشیج است فر و  بهی

 

چو پند و هشتا بپایان  رسید  

بشهریور اندرز و پیمان رسید

 

زراتشت از من به خسرو بگوی  

شها در جهان نیک نامی بجوی  

 

نما پیشه ی خویش داد و دهش  

روان   را    بآیین    بده   پرورش

 

نیاز و دهش در سرای سپنج  

ز مردم کند دور آسیب و  رنج  

 

مس وسیم و پولاد و ارزیز و زر  

گزین  بر   شمارند  و  نیکوگهر

 

اگر  زنگ    گیرند   آن   گوهران  

رسد ز آن همی مردمان را زیان

 

سفندارمذ چارمین پند گوی  

خردمند و دانا و پاکیزه خوی

  

ز  اندرز  زرتشت  را  شاد  کرد  

ز مهر و ز دانش بسی یاد کرد  

 

 

ز  نیروی   دانش   ز  زیب   هنر  

شود بوم و کشور پر از جاه و فر  

 

بمردم   بگو   بردباری   کنند  

بسختی همی پایداری کنند

  

نگویند دشنام و یاوه سخن  

به بندند از ژاژ  گفتن  دهن  

 

نسازند  خاک   و  زمین   را  زبون  

ز شوخ و پلنتی و خاشاک و خون  

 

ز مردار و لاشه ز لای و  لژن  

ز موی و ز ناخن ز گندیده تن

 

بر او خانه سازند و  آرامگاه  

پرستشگه و خرگه و بارگاه

 

هر آنکس که آباد دارد  زمین  

ببخشد گناهش جهان آفرین  

 

چنین گفت خرداد پروردگار  

بوخشور  زرتشت  والاتبار  

 

ز  آیین  نیک  و   نها  بهی  

فزاید همی بر تری فر هی 

 

بگردد ز آیین جهان استوار  

چنان دشت خرم ز باد بهار  

 

بگو   پاس   دارند   از   جویبار  

ز استخر و سرچشمه و آبشار  

 

روا   نیست   در   آب   آلودگی  

کز آن است سرمایه ی زندگی

  

زمین جاودان سبز و خرم بود  

گر از آب  باران  بدان  نم  بود

 

سخن را امر دار  انجام  داد  

بمردم فزون پند و پیغام  داد  

 

که مردم نکویی بجای آورند  

سپاس و درود  خدای  آورند  

 

ز  پاکیزگی و ز نیکی  روان  

بماندهمی خرم و شادمان  

 

نشانند در باغها  نو  نهال  

فشانند دانه در آغاز سال  

 

بهر جا که روید درخت و گیاه  

گریزد  از  آن  خاک  دیو  تباه

 

زراتشت   بر   گو    بفرزند   خاک  

که خوشنود سازد ز خود مام پاک  

 

بود خاک چون  مادر  مهربان  

در آغوش خود پرورد مردمان

 

بهام ار کسی زشتی و کین کند  

شود  رنجه  زود مام و نفرین  کند

   

اگر   دانه ی   پرورد   برزگار  

کند شاد از خویش  پروردگار  

 

ز کشت ار شود دامن خاک سبز  

خوش و خرم و تازه و شاد و  نغز 

 

زمانه  از  آن   بگذرد  شادمان  

بخرسندگی و خوشی توامان  

***

دریغا از آن روزگار مهین  

دریغا ز آیین ایران زمین  

 

دریغا از  آن  کشور  باستان  

دریغا ز نام و ز ننگ و نشان  

 

دریغا از آن زیب و فر و بهی  

دریغا ز تاج و ز تخت شهی  

 

دریغا که گلزار ما خار شد  

چراغ  فروزان  ما  تار شد

  

بس دور گشتیم ز آن روزگار  

فراموش  شد   پند  آموزگار  

 

بایران ز بس کین و بیداد رفت  

جوانمردی و نیکی از یاد رفت  

 

نمانده  جوی  نام  و   ننگی   بجای  

همه پست و تن پرور و سست پای

 

همه بی نوا و همه  دردمند  

پریشان و بیچاره و مستمند 

 

همه تند و بد خوی و پرخاشخر  

هم  زشت   کردار   و   بیدادگر

  

همه گشته ننگ نیاگان خویش  

همی زشت خوانند آیین  پیش

 

نه دانش نه بینش نه هوش و هنر  

همه   آزمند   و    همه    کینه ور  

 

دروغ   آمده   چیر   بر   راستی  

دل و جان پر از تنگی و  کاستی

 

بدو زشت و دشنام فرمان رواست  

گزاف  و  دغل چاپلوسی  بپاست

 

زداد و دهش نیست نام و نشان  
سراسر فریب  و  فسون  و  زیان

 

دهنها  پر   از   یاوه   و  ناسزای  

همه ژاژ گوی و همه  هرزه خای

 

دل و مغز از مهر  و  اندیشه  دور  

گروهی ز خود رفته و گنگ و کور

  

فسونگر تبه کار و  جادوی  باز  

فرو رفته در کینه و رشک و  آز  

 

پسر با پدر در نبرد  و  ستیز  

ز دشمن ز بدخواه اندر گریز  

 

تنی در میان مرد فرزانه  نیست  

درین جغدها مهرکاشانه نیست  

 

تو گویی که این خاک آن خاک نیست  

هم این مردم  از  تخمه  پاک  نیست

 

نداند کسی مرز کورش چه بود  

نداند کسی شاه  دارا  که  بود  

 

سخن نیست از کشور  بابکان  

نه از چار صد ساله ساسانیان

  

ز  زرتشت  هم   نام  نشنیده اند  

ز اوستا نه یک واژه ی خوانده اند

  

بر    ایران  و   ایرانیان   وای  وای  

بر این مشت کور و کران وای وای

 

گر  از  گور  سر  بر  کند  داریوش  

از این خاک خاموش افتد ز هوش  

 

شگفت آرد از کشور و مردمان 

هراسد از  این دخمه  مردگان  

 

بجای دهل توس و نای و تبیر 

بگوش آیدش ناله ی جغد خیر  

 

نه بیند در آن گلشن و روشنی  

تبه  گشته  در  چنگ اهریمنی  

 

اگر   باز   بشناسدش    داریوش  

برآرد همی بافسوس این خروش  

 

شود  دوزخ  زشت زیبا بهشت 

بر آنکس که راه نیاگان بهشت  

 

دریغا   که   افسرده   کانون   ما  

فسرده است با آن دل و خون ما  

 

دریغا     که     بیداد     اهریمنی  

ربوده است ز ایران زمین روشنی

  

دریغا که   پولاد   ما  یافت  زنگ  

کنون کرده همسایه آهنگ جنگ  

 

ز هر سوی دشمن بها تاخته  

بواماندگان     تیغها      آخته  

 

دریغا ز گنج و ز  سیم  و  ز  زر  

دریغا ز شمشیر و خود و سپر  

 

دریغا که آن خاک ویرانه شد  

زغن را و روباه  را  لانه  شد

 

تهی داده از گله و گوسفند  

پر از مار و از  گژدم  پر  گزند  

 

شده ارگ و خرگاه ما توده خاک  

بجای سرا گلخن است و  مغاک

 

تو گویی که از لرزش بی ثمر  

شد  آبادی  و  خانه زیر  و زبر  

 

نه باغ و نه جنگل و نه یک بیشه ماند  

نه برگ و نه بر نه  تن  و  ریشه  ماند

 

سراسر پلشت و تباه  و  تبست  

بهر جا زده سر شرنگ و کبست

  

ز  مرغان  بجز  جغد  نبود   بجای  

چو ویرانه را نیست جز آن سزای

 

شده خشک کاریز و تفتیده خاک  

دل  مرز  از  تشنگی  چاک چاک  

 

بکیوان کشیده است البرز سر  

گله  دارد   از    ما   بر   دادگر  

 

نه در آن درخت و نه در آن گیاه  

برهنه  فسرده   پریش  و  تباه

 

زمین تشنه و خشک و ز اهواز آب  

هراسان  گریزان  ز  ما  با   شتاب

  

تو گویی بر این خاک نفرین شده  

دچار چنین  زشتی و  کین  شده  

 

همین خاک یک روز  آباد  بود  

ز اسپر غم و لاله دلشاد بود  

 

بران کاخ بود و بران بارگاه  

پرستشگه و باغ و آرامگاه  

 

همه مردمش زیرک و راستگوی  

خردمند  و  دانا  و  پاکیزه  خوی  

 

دلیر  و  هنرمند   و   پرهیزگار  

زبر دست و فرمانده و هوشیار  

 

دریغا از آن روزگاران دریغ  

دریغا ز  آیین ایران  دریغ  

 

گر از کین گردون شده پرده چاک  

همی بیخت در دید ها تیره خاک  

 

مبازیم  امید  و  کوشیم   هان  

که پستی نماند بکس جاودان  

 

خوشی در گذشت و بدی بگذرد  

زمانه   بسی   رنگ  رنگ   آورد  

 

پتت گفته رو بر خدای آوریم  

اشویی و پاکی بجای آوریم  

 

 

ز امشاسپندان نیوشیم پند  

شود خرم و  شاد خاک نژند

 

اهورا تو ای کردگار سترگ  

فرستنده ی زرتشت بزرگ  

 

تو ای آفریننده ی ماه و  مهر  

خداوند خاکی جهان و سپهر  

 

به   بخشا    خدایا   بایرانیان  

بمشتی سیه روز و بیچارگان  

 

بزه کرده  و   بد   سر  افکنده ایم  

پشیمان سیه روی و شرمنده ایم  

 

خدایا مکن بد به بد  کردگان  

بگیر از مهی دست افتادگان  

 

بما بخششت ار سزاوار نیست  

بایران  سزد  کو گنه کار نیست  

 

بزه رفت از ما نه زین توده خاک  

شکستیم پیمان  نه  ایران پاک  

 

خدایا از این خاک دیده مگیر  

به بخشا  بایران  فرتوت  پیر