آموزه های اشوزرتشت

آموزه های اشوزرتشت بر پایه‌های خرد و انسانیت و بر سه اصل اندیشه نیک، گفتار نیک و کردار نیک بنیاد نهاده شده است.
در گات‌ها آمده است:
« راه در جهان یکیست و آن راستی است. پیروی از راستی و درستی بهترین راه زندگانی و خوشبختی است.» (گات‌ها- هات 43 بند 9)

دو نیروی همیستار (متضاد)
در گات‌ها، نیکی و بدی زاییده اندیشه‌ آدمی دانسته شده، منش پیش‌برنده و نیک (سپنتا مینو) در برابر منش کاهنده و بد (انگرهه مینو، اهریمن) است. بنابراین نه دو خدایی در آیین زرتشتی جایی دارد و نه اهریمن در برابر اهورامزدا، آفریدگار یگانه‌ بی همتا گذاشته شده است. (گات‌ها – هات 30 بندهای 3، 4 و 5)

اشا یا هنجار هستی
اَشا در بینش اشو زرتشت هنجار (نظم) هستی است. قانونی که در سراسر آفرینش بر همه هستی‌ها فرمان می‌راند. باید دانست که برهم زدن نظم جهانی، زیان‌هایی به بار خواهد آورد که نمونه‌ای از آن آلوده ساختن محیط زیست است. خوشبختانه امروزه دانشمندان افزون بر اینکه به وجود قانون اشا پی برده‌اند، راه جلوگیری و چاره بسیاری از رویدادهای ناگوار را که زیان‌‌های جانی و مالی در پی دارند، به مردم نشان داده‌اند. : باید دانست که دانشمندان هرکدام در زمینه‌ی کاری خود می‌کوشند تا بخشی از این هنجار را بشناسند. بنابراین می‌توان گفت که اشا دانش کاملی است که بر جهان فرمانروایی می‌کند. اگر مردم این دانش را بیابند و با منش نیک زندگیشان را با آن هماهنگ کنند، به بهترین زندگی دست می‌یابند: (سرود اشم وهو و گات‌ها هات 28 بند 1)

رسایی و تکامل
برای پرورش و پالایش، روان آدمی باید گامه‌هایی را بپیماید تا به پایگاه خرداد(رسایی وکمال معنوی) برسد. این فرایند پویا بر پایه اصل تکامل ادامه دارد. «پاداش نیکان رسیدن به کمال راستین (خرداد) و نیروی درونی و مینوی (شهریور)است.» (گات‌ها – هات 31 بند 21) ـ « تنها با نیک اندیشی (بهمن) ودلی پاک (اسفند) می‌توان به رسایی و کمال مینوی (خرداد) رسید.» (گات‌ها – هات 33 بند 5)

آزادی اندیشه، اراده وگزینش
آزادی ارزشمند‌ترین داده‌های اهورایی به شمار می‌آید و هیچکس حق ندارد آنرا از دیگری بگیرد. در گات‌ها، هات 30 بند 2، اشوزرتشت مردم را در گزینش راه آزاد می‌خواند و آرزو می کند که مردم به یاری اهورامزدا و با خرد خود در گزینش راه نیک کامیاب گردند.

حقوق بشر
آیین زرتشتی مردم را از هر رنگ، نژاد، ملیت و دینی که باشند برابر دانسته و برتری هر کسی را در نیک ‌تر بودن اندیشه، گفتار و کردار می‌داند. در نوشتار‌های دینی بارها خرسندی، شادمانی و رستگاری مردم در سراسر جهان آرزو شده است. کورش بزرگ با پیروی از آموزش‌های اخلاقی و انسانی اشو زرتشت نخستین منشور آزادی حقوق بشر را در 2500 سال پیش صادر کرد.
«خداوند آزادی را برای مردم آفرید.» (گات‌ها – هات 31 بند 11)

پاسداری از زندگی و جهان
در آیین زرتشتی ارجمندی جایگاه انسان تا جاییست که زنان و مردان نیک در پیشبرد نیکی و پاکی همکار و همیار اهورامزدا دانسته شده‌اند. در دین بهی جهان جایی مقدس و زندگانی ارمغانی اهورایی است. بنابراین شایسته است از جهان و زندگانی به خوبی نگهداری و پاسداری کرده, جهان را آبادتر و چراغ زندگانی را فروزانتر از پیش به آیندگان سپرد. آرمان انسان آبادگردانیدن جهان و خرسند کردن جهانیان (هات 28 بند 1) و در اوج آن رسیدن به خدا و پیوستن به اوست (گات‌ها – هات 45 بند 11) «اهورا مزدا دوست مهربان و یاور همه است.» (گات‌ها – هات 43 بند 14)

برابری زن و مرد
در آیین زرتشتی, زن و مرد برابر و دارای حقوق یکسانند. هرجا که اشوزرتشت با مردم سخن می‌گوید زن و مرد را هر دو با هم یاد می‌کند. در نامه‌های دینی نیز از زنان و مردان نیک و نیک منش هر دو نام برده شده است. (گات‌ها – هات 30 بند2)

شادی و شادکامی
در آیین زرتشتی خداوند جهانِ شادی بخش را آفرید و در پرتو منش پاک و مهرِ (عشق) جهان آفرینِ خود در آن آسایش و آرامش پدید آورد وشادی را برای مردم آفرید. (گات‌ها – هات 44 بند 6)
داریوش بزرگ با آموختن چنین آموزش‌هایی در کتیبه خود می‌نویسد که خدای بزرگ است اهورامزدا که این جهان را آفرید که شادی را برای مردم آفرید. با چنین دانشی, او از اهورامزدا می‌خواهد که کشور را از دروغ و خشکسالی نجات دهد.

ایستادگی در برابر دروغکاران (بدکاران)
در آیین زرتشتی هنگام برخورد با دروغکاران (بدکاران), سفارش شده که نخست با مهر و دوستی آنها را راهنمایی کرد. چنانچه ایشان از رفتار بد خود دست نکشیدند, بایستی به سختی در برابر آنها ایستادگی و مبارزه کرد تا نتوانند آسیب برسانند.
« برای پیشبرد راستی باید در برابر دروغکاران ایستادگی کرد.» (گات‌ها – هات 43 بند 13)

تازه کردن, پویایی و نوگرایی
یکی از آموزه‌های دین بهی (زرتشتی) تازه کردن, پویایی و نوگرایی بوده, به نوسازی و تازه گردانیدن جهان سفارش شده است. در این آیین واپس گرایی و ایستایی زشت بوده, نکوهیده می‌شود. در گات‌ها, هات 30 بند 9 آمده است: « باشد تا از از کسانی شویم که این زندگانی را نو و تازه می‌کنند. ای اندیشمندان, ای خردمندان و ای آورندگان خرسندی از راه راستی و درستی بیایید همگی هم رای و همراه با دانش درونی دارای یک آرمان شویم و. آن نوسازی جهان است.»

تقدیر و سرنوشت
در بینش اشوزرتشت هر کسی سرنوشت خود را با اندیشه, گفتار و کردار خویش می‌سازد. اگر چه رفتار آدمی اختیاری است, اما بازتاب آن جبری است که برابر با هنجار آفرینش (اشا) و قانون کنش و واکنش انجام می‌شود.
«بهترین زندگی (خوشبختی) و زندگی بد (بدبختی) را هرکسی با دست خویش برای خودش فراهم می‌آورد.» (گات‌ها – هات 31 بند 20)

نگهد اری و نگهبانی از محیط زیست
در هات 32 بند 10 از گات‌ها برای نگهداشت (حفاظت) محیط زیست به عنوان یکی از بایسته‌های دینی بسیار سفارش شده است. در همه نامه‌های دینی زرتشتیان نیز پدیده‌های سودمند و زندگی بخش گرامی داشته شده, پاک نگهداشتن آنها را یکی از بایسته‌های دینی به شمار آورده‌اند. در پایان به این نکته اشاره می‌شود که: پیام اشوزرتشت سرشار ازمهر و امید و شادمانی و خوشبینی است.