انواع آتش زرتشتی:
در این بخش سعی شده است که انواع و اقسام آتشهایی که مورد احترام زرتشتیان
بوده و هست ، برشمرده شود که گاهی ممکن است الفاظ فرق کنند ولی مفاهیم یکی
باشند. اوستا آتش را پنج نوع می شمارد و نام آنها را در یسنای 17بند 11
ذکر می نماید. نام آن آتشها از این قرارند:
1ـ برزیسوهBarazisavah : این همان آتش معابد است که آنرا وهرام می گفته اند و آتشی است که در استعمالات عادی هم بکار می رفته است.
2ـ وهوفریانه Vohufryana: یعنی آتشی که در جسم مردم و جانوران است.
3ـ اوروازیشته urvazis?ta : آتشی است که در نباتات پنهان است.
4ـ وازیشته Vazis?ta : این آتشی است که در ابر بوده و همان صاعقه است.
5ـ سپنیشته Spanis?ta: آتشی که در بهشت و در حضور اهوره مزدا می سوزد.
ظاهراً شکوه و اقبالی که پیوسته همراه شاهنشاهان حقیقی آریایی بوده یعنی
فرّ، مظهر ناسوتی این نوع آتش بوده است.
این نکته را باز هم متذکر می شوم که آتش نزد ایرانیان به نام آتر،
آذر(atar)اَتر و آدُر شناخته می شده است. انواع آتش های پنجگانه که ذکر
آنها گذشت به صورت دیگری با اندکی تفاوت آمده است که از این قرار است:
1ـ برزیسوه Barzisanah که در برابر اورمزد می سوزد.
2ـ وهوفریانه Vohufrayana که در تن مردمان وجانوران جای دارد.
3ـ اوروازیشته Urvazishta که در گیاهان است.
4ـ وازیشته که در ابرهاست.
5ـ سپنیشته spanishta که در کانونهای خانوادگی جای دارد.
قابل ذکر است که اینها را گونه های آتش مینوی به معنای روان و روح و نماد هر عنصر مادی و معنوی می نامند.
در گونة دیگری از تقسیم باید گفت که سه آتش اساطیری وجود دارد: آذر
فَرَنبَغ که آتش موبدان است ، آذرگشنسپ که آتش سلطنتی و شاهی وارتشتاران
است و بالاخره آذر بُرزین مهر که آتش کشاورزان است. بنا به روایت روحانیون
زرتشتی، سه آتش مذکور به سه طبقه اجتماعی ایران متعلق بوده که مطابق
داستانها سه فرزند زرتشت هر یک مؤسس یکی از طبقات فوق بوده اند.
علاوه بر آتش های ذکر شده، آتشهای دیگری نیز مرسوم بوده است که می توان از
آن جمله آتش شاهی ، آتش خانه و آتشهای معابر محلی مانند آتش آدُران و آتش
وهرام (بهرام) را نام برد.البته سه گروه آتش آیینی نیز وجود دارد که
عبارتند از : آتش بهرام، آتش آدُران و آتش دادگاه که آتش بهرام به مراقبت
خاص نیاز دارد و آتشهای دیگر از اهمیت بسیار کمتری برخوردار بودند. در
حقیقت، معتبرترین آتش آیینی زرتشتیان ، آتش بهرام است . آتش بهرام ، شاهِ
پیروزمند آتشهاست. با نام اورمزد، این آتش را به یاری می خواندند و از او
می خواستند که در برابر قوای تاریکی، آنها را نیرو بخشد.