بررسی گات های اشو زرتشت

گات ها ، کتاب دینی زرتشتیان

هنگامی که از پیروان ادیان الهی درباره سخنانِ پیامبرشان پرسش می شود هر یک کتاب ویژه ای را معرفی می کنند که دربرگیرنده وحی و الهام خداوندی به آن پیامبر است . به همین روی مسلمانان ، قرآن مجید را کتاب آسمانی پیامبر خود معرفی می کنند و یهودیان و مسیحیان به ترتیب تورات و انجیل را نام می برند.

گات ها ، کتاب دینی زرتشتیان

هنگامی که از پیروان ادیان الهی درباره سخنانِ پیامبرشان پرسش می شود هر یک کتاب ویژه ای را معرفی می کنند که دربرگیرنده وحی و الهام خداوندی به آن پیامبر است . به همین روی مسلمانان ، قرآن مجید را کتاب آسمانی پیامبر خود معرفی می کنند و یهودیان و مسیحیان به ترتیب تورات و انجیل را نام می برند.

پیش تر از آن ، آیین یکتاپرستی در ایران باستان شکل گرفته و زرتشت ، پیامبری است که در گویش آن زمان، کلامش را به اوستایی بیان کرده است . به این ترتیب هر جا سخن از کتاب دینی زرتشتیان باشد، در پاسخ از اوستا به نام کتاب دینی زرتشتیان یاد می شود. این پاسخ از یک سو درست به نظر می رسد زیرا این کتاب به زبان اوستایی است ولی هنگامی که تمام متون اوستایی بررسی شود با نگرش به موضوع بخش های اوستا و چگونگی نگارش هر متن از این کتاب نتیجه این است که همه بخش های اوستا گفته های اشوزرتشت نیست و تنها سروده هایی از اوستا که در بخشی از یسنا قرار گرفته است ، از آن پیامبر ایران است و این بخش گات ها نام دارد.

 
باید باور داشته باشیم که تاریخِ تمدن، در سرزمین ایران بسیار فراتر از برخی کشورهای دیگر است بپذیریم که ایرانیان ، پیش از دوره یکتاپرستی در این سرزمین ، در باورهای استوره یی خود بسیاری از آداب و رسوم ، پندار و گفته ها داشته اند و درباره آخرین نتیجه هایی که در پی هر رویداد طبیعی می گرفتند قوانین و آیینی تازه را در اجتماع خود رواج می دادند.

از آنجا که زبان گفت و گوی مردم در روزگاران باستانی ایران ، زبان اوستایی بوده تمام این سرودها ، نیایش ها و قوانین به اوستا معروف گشته اند. کتاب اوستا مجموعه یی است که بخشی از آن مربوط به سده هایی پیش از اشوزرتشت ، یعنی شروع آیین یکتاپرستی در ایران باستان است و به زبان مادری آن زمان سروده شده است در مجموعه ، سرودها و گفته هایی آمده که دربارهباورهای دینی ، تاریخی، گاه شماری، بهداشتی، دادگری و دانش های دیگر آن دوران است . به همین روی مجموعه اوستا که در تاریخ و ادبیات از آن یاد شده از پنج بخش تشکیل شده است. یسنا، یشت ها، ویسپرد وندیداد و خرده اوستا.

 
خرده اوستا از همه بخش ها جوان تر است، گزیده بخش هایی از یشت های کهن با سرودهای جدید است . نمازهایی روزانه و سرودهایی درباره برگزاری مراسم آیینی و درگذشتگان در آن گنجانده شده است.
وندیداد که بخش دیگر است ، در زبان اوستا" وی دَئِو داتَه" یعنی قانون ضد دیو است . دیو در باور مردمان پیش از دوره یکتا پرستی ، خدایان پنداری ویران کننده بودند که می بایست برای آنان قربانی و فدیه انجام شود تا از خشمِ آنان کاسته شود . در این کتاب و به زبانی اوستایی سفارش هایی درباره پاکیزگی و احکام پرهیز از مردار مربوط به زمان باستانی ایران آمده است که در دانش زمان خود ارزشمند بوده و بیانگر نگرش مردم ایران باستان به اصول پزشکی ، بهداشت و قانون اجتماعی است.

 
ویسپرد، یکی از بخش های اوستا است که وابسته به نمازها و نیایش های جشن گاهنبار است . این جشن ، شش مرحله در سال برگزار می شود که در آغاز به مناسبت های گوناگون پیشه کشاورزی شکل گرفته و اکنون با برپایی نیایش های همگانی به داد و دهش و پذیرایی پرداخته می شود.

یشت ها، سرودها و گفته های بسیار کهن است و در حماسه هایی به صورت نثر مسجع در ستایش ایزدان است که از مهمترین آنها اورمزد یشت، ورهرام یشت، اردیبهشت یشت، مهر یشت ، هوم یشت و سروش یشت است که بخش دیگری از اوستا را تشکیل می دهد.
یسنا، نیایش هایی در ستایش پروردگار و آفریده های نیک اوست . سرودهای یسنا، 72 بخش هستند که هر یک را "یسن" یا "هات" می گویند. یسنا از مهمترین بخش مجموعه اوستا به حساب می آید، زیرا سخنان و پیام اشو زرتشت در این بخش جای دارد. گات ها در مجموع 17 هات از یسنا را تشکیل می دهد که خود نیز شامل پنج بخش به نام های اَهنود، اُشتَوُد، سپنته مد، وهوخشتر، وَهیشتوایش است.

قسمت های دیگر یسنا نیز از نظر وزن و موضوع هماهنگی زیادی با پیام اشوزرتشت دارد و بی گمان از سرودهای شاگردان نزدیک پیامبر است. به این ترتیب گات ها ، تنها سخنان پیام آور ایرانی اشوزرتشت است و کتاب دینی زرتشتیان به حساب می آید.
سرودهای گات ها ، اندیشه برانگیز و آموزنده است. این پیام ، دانش فراگیری اخلاق نیک و ارزش های انسانی است و از روش درست زیستن و رستگار شدن سخن می گوید.
پیام گات ها برای پیشرفت کار جهان است . در این بینش سستی ، تنبلی و بیکاری روا نیست. نوسازی و تازه گردانیدن جهان هستی وظیفه انسان هاست ، گات ها ، کسانی را که با دانش و بینش خود در کار ، جهان را به پیش می برند و تازه می گردانند، سوشیانت می گویند. در پیام اشوزرتشت زن و مرد جایگاهی برابر و یکسان دارند. او باور دارد که هر دو از فروزه منش نیک برخوردارند، پس باید از خردِ رسا بهره مند شوندو به سوی دانایی گام بردارند. شخص دانا پیوسته راستی را برمی گزیند . راستی در اندیشه، گفتار و کردار جای می گیرد و پیرو راستی با هنجار هستی یعنی اشا هماهنگ خواهد شد.

 
اشا، نظم زمین و آسمان است و مردم نیز باید این هنجار را دریابند و به آیین راستی درآیند تا شایستگی انسان بودن را داشته باشند.
آیین راستی ، انجام کار درست در زمان مناسب در جای خود،با حساب و ابزار درست است.
گات ها به کسانی که از روی راستی رفتار کنند اَشَوَن می گویند. در بینش گات ها ، راستی همواره پیروز است و دروغ مصلحت آمیز جایی ندارد. کسی که از دروغ پیروی کند درگوَنت نامیده می شود. دروغ تنها به گفتار نیست بلکه شامل اندیشه و کردار ناشایست نیز می شود. گات ها سفارش دارد تا همه رستگار شوند و باور دارد که روزی فرا خواهد رسید تا همگان به سوی دانایی و اشا روی آورند.

 
آیینی که در پیام گات ها بیان شده است، آیین مهر و دوستی ، آیین شادمانی و بالندگی، آیین مبارزه با کژاندیشی و گسترش راستی است. آیین کار و کوشش برای رسیدن به خوشبختی یعنی آسایش همراه با آرامش است.
گات ها ، کتاب دینی زرتشتیان و پیام اشوزرتشت است.

نویسنده: کورش نیکنام